Opublikowane w

Empatia – dodatek czy może coś więcej w służbie szefa?

1) Wstęp

„Jak on mógł nie wpisać się w żadną służbę w arkuszu na wędrówkę?” „Dlaczego po raz kolejny nie mam karty zbiórki od zastępowego?” „Dlaczego wilczki znowu nie słuchają?”
Co w każdej z tych sytuacji potrzebuje szef czy szefowa, aby wyprowadzić z niej dobro? Zdecydowanie empatii — i właśnie o niej będzie ten artykuł.
Myślę, że wielu z nas doświadczyło momentów, w których to nie monolog szefa cokolwiek w nas zmienił, lecz jego szczera chęć zrozumienia nas. Dlatego podzielę się kilkoma własnymi doświadczeniami i pokażę, jak empatia potrafi rzeczywiście odmienić sytuację.

Doświadczenie nr 1

Był pewien harcerz, któremu kilka tygodni wcześniej zmarli wujek i kuzyn — mimo intensywnych modlitw. Przeżywał przez to kryzys wiary i był kompletnie załamany. W konsekwencji gorzej wypełniał swoje obowiązki zastępowego. Momentem kulminacyjnym było to, co wydarzyło się na Zbiórce Zastępowych: w pewnym momencie absolutnie niczego nie chciał już robić.
Co w tej sytuacji zrobił drużynowy? Zastosował pierwszą i najważniejszą zasadę empatii: po prostu z nim był. Powiedział reszcie zastępu, co mają robić, a sam został przy nim.
Czy dowiedział się czegoś więcej? Nie — ale właśnie o to chodziło. Bóg również nie wchodzi z butami w czyjeś życie, jeśli ktoś nie otworzy się na Jego działanie. Sama obecność wystarczyła, żeby harcerz poczuł ulgę.

Co wydarzyło się później?
a) Szef dostrzegł, że rzeczywiście jest problem — i dzięki temu mógł pomyśleć, jak realnie pomóc.
b) Harcerz poczuł, że nie jest ze swoim cierpieniem zupełnie sam.

Jak zakończyła się ta historia? Zmianą podejścia szefa. Zamiast rzucić zwykłe „Wstawaj!”, powiedział: „Wstajemy razem i idziemy!”

2) Technika

Możliwe, że czytając to, doszliście do momentu, w którym myślicie: „OK, ale kiedy widzę, że ktoś czegoś nie robi, to od razu się gotuję — bo to niesprawiedliwe…” albo: „Jak mam zareagować empatycznie, gdy widzę, że jeden wilczek bije drugiego?!”
Doskonale rozumiem — życie nie jest proste. Dlatego poniżej przedstawiam pewną technikę, która może pomóc lepiej rozumieć zarówno innych ludzi, jak i samego siebie. Chcę też pokazać, jak w praktyce okazać empatię.
Empatia to nie tylko rozumienie drugiej osoby. To również pokazanie, że ją rozumiemy, oraz gotowość, by jej pomóc.

Przedstawiona technika jest jedną z wielu. Pomogła autorowi — być może pomoże i Wam.

Sam schemat jest stosunkowo prosty.
Ważne, by używać go zarówno do nadawania jak i odbierania komunikatów.

Fakty – wskaż fakt, a nie opinię.
Każdy, kto przygotowywał się do matury, prawdopodobnie zna to zadanie. Niby proste, a jednak…
Większość z nas zetknęła się kiedyś z takimi stwierdzeniami:
• „Ten przełożony w ogóle nas nie wspiera, nie chce mu się.”
• „Rząd tylko by kradł publiczne pieniądze.”

Fakt jest zawsze obiektywny.
Jak więc wydobyć fakty od rozmówcy albo z samego siebie?

Po pierwsze — ustalić, co na pewno faktem nie jest.

Faktami nie są: osądy, zarzuty, obelgi, słowa lekceważenia, etykiety, krytyka, porównania, diagnozy.

Po drugie — dojść do prawdy poprzez logikę i zadawanie pytań.

Przykład:
A: „Ten przełożony w ogóle nas nie wspiera, nie chce mu się!”
B: „Rozumiem, że nie czujesz wsparcia od swojego przełożonego. Co konkretnie przez to rozumiesz?” (Już na tym etapie odrzucamy osąd o „niechceniu”).

W taki sposób można zachęcić drugą stronę do myślenia i dowiedzieć się, dlaczego ma takie przekonanie.

Uczucia
Wyobraźmy sobie, że ktoś mówi do nas, z nieprzyjemną miną: „Masz niepełny mundur!”
Czy wiemy, co ta osoba czuje? Nie.
Nie powiedziała tego wprost, więc możemy się jedynie domyślać.

Czy konieczność domyślania się pomaga w empatycznym zrozumieniu? Nie.
Czy pomaga tej osobie w pracy nad własnymi emocjami? Również nie.
Jeśli nie potrafi nazwać swoich emocji i trzyma je w sobie, to blokuje możliwość przyjrzenia się im i ich zrozumienia.
Najprostszy sposób, by uporać się z emocjami, to je nazwać i dodać do komunikatu.
Przykład: „Czuję złość, gdy widzę, że ktoś ma niepełny mundur.”

Ważne!
Podobnie jak przy faktach, również tutaj nie obwiniamy innych za swoje uczucia.
Nie stosujemy osądu.
To samo zdanie może brzmieć:
„Czuję złość, widząc twój niepełny mundur.”
Różnica wydaje się niewielka, ale pierwsza wersja znacznie mniej wpędza kogoś w poczucie winy.

Ktoś może stwierdzić: „E, ale nie wolno się złościć, nie wolno się smucić, bo harcerz jest panem samego siebie, uśmiecha się i śpiewa w kłopotach.”
Po pierwsze — ten punkt oznacza, że harcerz bierze odpowiedzialność za to, jak się czuje. To on decyduje, co z tym zrobi. To jest jeden ze sposobów radzenia sobie z emocjami.
Nie ma emocji „złych” ani „dobrych”. Emocje są sygnałem mówiącym o tym, jak zaspokojone (lub nie) są nasze potrzeby.

Można spotkać się z niedowierzaniem: „Jak samo powiedzenie, że czuję złość albo smutek, może pomóc w rozładowaniu emocji?”
Tym osobom polecam spróbować: powiedzieć o tym kilku zaufanym znajomym, najlepiej takim, z którymi współpracujemy. Gwarantuję, że jeśli coś mocno się nie uda, zdenerwujecie się, a ktoś zapyta: „Co teraz czujesz w związku z tą sytuacją?”, to jedno słowo — „złość” — może całkowicie zmienić spojrzenie na sprawę.

Potrzeby
Jak wspomniałem wcześniej: za każdą emocją stoją potrzeby. Pytanie — jak je odkryć?
To zależy, z kim mamy do czynienia.
Jeżeli z samym sobą — warto się w to zagłębić i zastanowić, jak można te potrzeby zaspokoić.
Jeżeli z drugą osobą — to już kwestia sytuacji. W przypadku podwładnych kluczowa będzie obserwacja i rozmowa. Siłą tego nie odkryjesz.
Jeśli zaakceptujesz fakty i uczucia, będziesz naprawdę blisko otwarcia się na potrzeby — zarówno własne, jak i drugiej osoby.

Oczekiwania
Jeżeli chodzi o nasze oczekiwania wobec kogoś, powinny one zawsze przybrać formę prośby. Dlaczego? Bo nikt z nas nie lubi spełniać czyichś żądań. Poza tym Bóg dał nam wolną wolę i trzeba to uszanować.

Jeśli chcemy poznać czyjeś oczekiwania, pamiętajmy: nikt nie może niczego od nas wymagać, ALE my z własnej inicjatywy możemy zaoferować pomoc.
Oferta powinna opierać się na faktach, uczuciach i potrzebach, które wcześniej poznaliśmy.
Często okaże się, że druga osoba wcale nie potrzebuje naszej pomocy. Wtedy wystarczy zrozumienie.
Kluczowa jest chęć odkrycia i gotowość do pomocy w rozwiązaniu problemu. Bez tego potrzeby pozostaną niezaspokojone, a uczucia — bez zmiany.

Rola odpowiedzialności
Branie odpowiedzialności na siebie jest kluczowe w FUPO z co najmniej kilku powodów:

  1. 1. Nie możesz nikogo zmusić, by zaczął to stosować. Możesz zacząć od siebie i zachęcać innych przykładem. To najskuteczniejsza droga do zgody.
  • 2. W części o emocjach wspomniałem o obwinianiu kogoś za swoje uczucia.

Wyrażanie emocji wymaga wzięcia odpowiedzialności — bo emocje wynikają z naszych niezaspokojonych potrzeb.
Jeśli tej odpowiedzialności unikamy, to nie tylko będziemy nadal czuć np. złość, ale możemy nawet pogorszyć relację.

Kiedy wypieramy odpowiedzialność za swoje emocje i czyny?
Gdy twierdzimy, że wywołała je:
• bezosobowa siła,
• cudze działanie,
• nasz stan,
• rozkaz z góry,
• nacisk grupy,
• zasady i regulaminy,
• role wynikające np. z podziału na płeć,
• niepowstrzymane impulsy.

Co więc możemy zrobić?
Dodać do komunikatu słowo „ja”:
„Ja czuję złość”, „Ja czuję smutek”, „Ja czuję radość”…

  • 3. Branie odpowiedzialności buduje nadzieję. Pokazuje, że możesz zmienić to, co dzieje się teraz. A ta świadomość sama w sobie budzi pozytywne emocje.

Doświadczenie nr 2

Pewnego razu drużynowy otrzymał telefon od rodziców jednego z harcerzy.
Sprawa dotyczyła decyzji, którą wspólnie z Sądem Honorowym i tym chłopakiem wcześniej podjęli. Matka była wyraźnie zdenerwowana.
Drużynowy pamiętał o schemacie FUPO i pomyślał: „Spróbuję zastosować go w rozmowie, żeby ją uspokoić.” Nie miał jednak wielkiej odwagi — schemat wydawał mu się sztucznie brzmiący. W trakcie rozważania, jak go użyć, zaczął jednak rozumieć jej punkt widzenia.
I to już wystarczyło. Wystarczyło, że uważnie ją wysłuchał.

Co to zmieniło?
Gdyby nie zastosował uważnego słuchania, najprawdopodobniej poczułby się zaatakowany. W takim stanie nie szukałby rozwiązania (bo po co pomagać komuś, kto cię atakuje?). Zastosowanie FUPO pozwoliło więc nie tylko uniknąć niepotrzebnego konfliktu, lecz także znaleźć wyjście z całej sytuacji.

3) Porządek miłości

Pewnie zadasz sobie pytanie: „Jak mam okazać zrozumienie, kiedy ktoś odrzuca moją pomocną dłoń i moją chęć wysłuchania?” Oczywiście ma do tego prawo — nawet w doświadczeniu nr 1 harcerz nie odpowiadał na pytania. Co więc możesz zrobić, gdy przy próbie zrozumienia sam zostałeś zraniony?

Faktem jest, że twoja chęć pomocy została odrzucona. Uczuciem jest złość lub smutek. Czego teraz potrzebujesz? Empatii. Jak ją uzyskać? Możesz zwierzyć się zaufanej osobie. Możesz też dać empatię samemu sobie. W końcu siebie również trzeba kochać — więc dlaczego nie zastosować schematu FUPO wobec własnych emocji?

Może brzmieć to dziwnie, ale warto spróbować. temu zobaczysz, kiedy najbardziej tego potrzebujesz, i ocenisz, czy ci to pomaga. Dlaczego tytuł „porządek miłości”?
Polecam zagłębić się w teksty Kościoła mówiące o Ordo Caritatis.

4) Praktyka

Poznałem empatię osobiście i naprawdę chciałbym, aby moi podopieczni również mogli z niej korzystać. Co mogę zrobić?
Robić skauting. Wykorzystywać ekspresję. Przebywać z przyrodą.
Opierać się na systemie rad, apelach jednostki oraz rozmowach indywidualnych.
Wszystko to pomaga lepiej rozumieć siebie i innych — a jednocześnie pozwala stać się przykładem dla podopiecznych. Najłatwiejszym sposobem nie jest przeczytanie im tego artykułu czy książki. Najlepszym sposobem jest samemu stać się przykładem.
Pokazać, że mimo własnych słabości można otworzyć się na innych i naprawdę ich rozumieć.

Z łaską Bożą…

Będą momenty, w których żadna technika, dobra wola, mocny charakter ani spacer nie pomogą. Wtedy warto modlić się o zrozumienie drugiej osoby.
Nieraz miałem sytuację, w której „zabiłbym ducha” w harcerzu, gdyby nie Bóg, który powstrzymał mnie przed wypowiedzeniem kilku słów za dużo.
Te kilka słów to jest różnica między zrozumieniem a „zabiciem”. A jeśli ktoś zostanie „zabity”, przestanie cokolwiek mówić. Trudno potem coś naprawić.
Może czasem naprawdę warto odmówić jedną Koronkę albo różaniec więcej.

6) Zakończenie

Długo zastanawiałem się, czy w ogóle pisać ten artykuł.
Sam bardzo często przejawiam ogromny brak empatii. Jednak po wielu rozmowach doszedłem do wniosku, że to temat na tyle ważny, iż nie mogę go przemilczeć.
Artykuł powstał na podstawie książki Marshalla Rosenberga Porozumienie bez przemocy, do której gorąco zachęcam.
Choć tym razem piszę w formie poważnego artykułu na Przestrzeni, a nie jak zwykle — lekko żartobliwy post na klubie skautowym — to jednak zachęcam do zażartej dyskusji.
To nie jest prawda objawiona ani żaden dogmat. Ten tekst ma inspirować do innego spojrzenia na służbę i pomóc dostrzec ogromny potencjał rozwoju.
Doświadczeń było znacznie więcej — te przytoczyłem jedynie jako przykłady.

Fot. na okładce: Monika Wójcik-Uryga

Piotr Kozłowski


Pochodzący z Radomia drużynowy 3. Drużyny Skarżyskiej oraz asystent ds. harcerzy w hufcu.  Prywatnie student Ekonomii UMCS, interesujący się mechanizmami rynkowymi. Hobbystycznie odkrywa dobre gotowanie oraz z ciekawością śledzi analizę ruchu kursów  „pewniaczków”, traktując to jako nietypową, ale inspirującą zabawę z logiką i przewidywaniem.
Opublikowane w

Szlakiem Ojców cz. 3. – Początki skautingu katolickiego 

Ach, nadstawcie uszy swe – na to nasze wezwanie! 
Szczęśliwy, kto potrafi służyć dla młodych ludzi! 

– o. Jakub Sevin SJ, pieśń „Głos młodych” (fr. La voix des petits) 

Geneza skautingu francuskiego 

Od 1907 roku, pod egidą Roberta Baden-Powella skauting w Wielkiej Brytanii rozwijał się bardzo dynamicznie. W pozostałej części Europy szybko zaczęły pojawiać się inicjatywy zaszczepienia ruchu skautowego na lokalny grunt. W Polsce Andrzej Małkowski zaczął tłumaczyć Skauting dla chłopców [ang. Scouting for Boys] już w 1909 roku, raptem po 2 latach od wydania – w czasach, gdy nie było internetu, telewizji czy radia! 

We Francji pierwsze ruchy skautowe powstawały w w myśl neutralności religijnej, a nawet skrajnego laicyzmu – tak narodzili się Harcerze Francji (Éclaireurs de France, w odróżnieniu od późniejszych katolickich Scouts de France), Harcerze Związkowi (Éclaireurs Unionistes, działający przy protestanckim Związku Młodzieży Chrześcijańskiej YMCA – tym z piosenki 😉) oraz Francuscy Harcerze (Éclaireurs Français, działający przy Lidze Wychowania Narodowego). Od 1911 roku zaczęły powstać pojedyncze, lokalne ruchy katolickie w Nicei, w Havre, w Creusot czy w Paryżu (w tym ostatnim – pod przewodem kanonika Cornette, istotnego w dalszej części naszej historii). 

Wszyscy próbowali jak najlepiej oddać ideę skautingu brytyjskiego, przenosząc ją na warunki francuskie, jednak nikt z nich nie miał osobistego kontaktu ze skautami z Anglii i tym, jak angielscy szefowie prowadzili swoje drużyny – pozostawano na poziomie wiedzy książkowej. Co więcej, korzystano jedynie z francuskiego tłumaczenia Skautingu dla chłopców (bez innych materiałów szkoleniowych) – do roku 1916, gdy o. Jakub Sevin rozpoczął w Belgii redakcję swojej książki Skauting, studium dokumentów i metody zastosowania. 

Wróćmy zatem do roku 1913 – w Enghien brat Jakub przygotowywał się do  kapłaństwa. Interesowało go wszystko, co dotyczyło młodzieży i wychowania, również po drugiej stronie kanału La Manche. W czasopismach przeczytał liczne artykuły o skautingu, – z których część bardzo krytyczna. Zdaniem Sevina – bezpodstawnie. Chcąc poznać skauting „z pierwszej ręki”, Jakub poprosił przełożonych o pozwolenie na spędzenie wakacji w Roehampton w Anglii, gdzie mógł obserwować brytyjskich skautów na miejscu, brać udział w zbiórkach, rozmawiać z nimi, a dzięki westminsterskiemu kardynałowi Francisowi Bourne oraz jego biskupowi pomocniczemu, również odwiedzić „angielską kwaterę generalną”. 

To właśnie 20 września 1916 roku, w czasie zlotu 3 tysięcy skautów (9 lat po powstaniu ruchu skautowego na Wyspach), Sevin poznał Roberta Baden-Powella przy filiżance herbaty. Wtedy nawiązała się między nimi przyjaźń, a jezuita zapałał chęcią utworzenia ruchu skautowego, który byłby wierny wizji swojego założyciela, a zarazem zostałby włączony we francuski Kościół katolicki. 

„Musimy mieć coś takiego we Francji, i to lepszego. Jakimi środkami – nie wiem – ale na pewno nam się to uda, musi.” – stwierdził wtedy młody jezuita. 

Kompania Przewodników 

Kolejne lata wojennej zawieruchy nie sprzyjały rozwojowi katolickiej organizacji harcerskiej, lecz gdy w 1916 roku przełożony zapytał Jakuba o jego plany, ten zaproponował napisanie książki o skautingu. Jak powiedział, tak zrobił – w pierwszej części publikacji wiernie opisał on myśl i metodykę Baden-Powella, odwołując się również do brytyjskich pism dla szefów i innych źródeł. W drugiej części przedstawił on prywatne przeświadczenie o wartości skautingu i oryginalną koncepcję skautingu przeżywanego w świetle Ewangelii. Uznał to za element kluczowy i konieczny, by ruch ten mógł działać w pełni skutecznie na rzecz całościowego wychowania młodzieży. To właśnie o nim Baden-Powell później powie: „Tym, kto najlepiej zrozumiał i zastosował moją myśl jest pewien francuski zakonnik”. Mimo braku oficjalnego uznania ze strony przełożonych, o. Jakub wytrwale się modlił, rozmyślał i rozważał temat możliwości implementacji dzeła – w 1917 roku wybrał dla swojego, jeszcze nienarodzonego ruchu insygnium: krzyż jerozolimski, oznaczający powszechność zbawienia (cztery krzyże Tau zwrócone w cztery strony świata), ozdobiony – znakiem skautingu angielskiego, lilijką, która na mapach wskazywała północ. 

W grudniu 1917 roku o. Sevin, na prośbę architekta i nauczyciela Gustawa Fache’a, w technikum w Mouscron poprowadził dla uczniów lekcję skautingu poświęconą wiązaniu węzłów, zaś w styczniu przedstawił panu Fache metodę skautową i pożyczył mu egzemplarz „Skautingu dla chłopców”. Jeszcze w tym samym miesiącu zainteresowany nauczyciel uzyskał od szkoły zgodę na założenie pierwszej drużyny w mieście, zaś o. Jakub wystąpił o pozwolenie od przełożonego. Usłyszał od niego, że “nie może być tak, by mówiono, że francuski jezuita złożył skautów w Mouscron”. Otrzymał zakaz używania słów skaut i skauting (zarówno z powodu okupacji, jak i niechęci współbraci jezuitów) oraz nakaz weryfikacji projektu w świetle poczynionych uwag… W krótkim czasie powstawały kolejne propozycje, kontrpropozycje założeń i zasad wychowawczych – przyjęte z pokorą i modlitwą w świetle posłuszeństwa. 

Choć projekt o. Jakuba został przez przełożonych okrojony i zmieniono jego kierunek, jezuita docenił szersze spojrzenie przełożonego i ostatecznie zabrał się do działania. Szybko przygotował dwunastopunktowy dokument będący ramą nowego dzieła. Bez zgorzknienia odejmował, dodawał i zmieniał jego elementy, szukając prowadzenia Ducha Świętego. Wreszcie 8 lutego 1917 roku przełożony poparł projekt. O. Jakub napisał wtedy: “Wielkie podziękowania i wyrazy wdzięczności dla ojca rektora za ufność, której dał mi wyraz i za otwarty umysł, dzięki któremu, interpretując główne wytyczne, zatwierdził on tak niezwykłą inicjatywę”. 

Klasa Szkoły Przemysłowej w Mouscron, – a zarazem potajemna Kompania Przewodników, początek roku 1918 (przed wyzwoleniem Belgii z rąk niemieckich). Uwagę zwracają: podpis na tabliczce, krzyże jerozolimskie, chorągiewki do semafora, a jednocześnie brak mundurów spowodowany okupacją. Na środku, nad tabliczką p. Gustave Fache, pierwszy drużynowy oraz po jego lewej stronie o. Jakub Sevin SJ, pierwszy duszpasterz. 

13 luty 1918 roku – pierwsza oficjalna zbiórka. Nazwa – Kompania Przewodników, La Compagnie des Guides. Prawo i przyrzeczenie miały się różnić od tych brytyjskich, by nie wzbudzać sensacji. Na modlitwę przewodników wybrano tę przypisywaną św. Ignacemu, z drobnymi zmianami: „Serce Jezusa, naucz mnie być hojnym, służyć Ci tak, jak jesteś tego godzien, naucz mnie dawać a nie liczyć…”1. Tak oto dzieło o. Jakuba rodziło się w modlitwie, refleksji, posłuszeństwie i pokorze. 

W pierwszym miesiącu działalności Kompanii odbyło się 9 zbiórek, których tematykę o. Jakub skrzętnie notował. Z powodu wojny i okupacji niemieckiej w Belgii spotkania odbywały się nielegalnie, bez możliwości swobodnych działań praktycznych. Mimo tego, w Niedzielę Palmową, 24 marca 1917 roku miały miejsce pierwsze Przyrzeczenia – składane przed krucyfiksem. “Nadszedł dzień pierwszego przyrzeczenia. Zebrawszy się wszyscy, rozpoczęliśmy ceremonię, gdy rozległy się głośne kroki: przeszukanie… Wyjaśnienia, przykrywki, w końcu wszystko poszło gładko”. – jak napisał o. Jakub. 

3 kwietnia 1917 roku rozpoczął się kurs Ewangelii dla przewodników: Poznać Jezusa, Jezus żywego, Jezusa w jego Ewangelii, wkrótce ukazał się pierwszy numer ich pisma, a o. Jakub zdał raport z „błędów i niedociągnięć”, poważnie do nich podchodząc. Choć żałował, że projekt został pozbawiony niektórych elementów skautowych, nie ustawał w „robieniu swojego” i umacnianiu drużyny w nadziei na przyszłe przezwyciężenie uprzedzeń i oporów. Latem 1918 roku drużyna została poświęcona Najświętszemu Sercu Jezusa, a w październiku miasto zostało wyzwolone przez wojska Ententy. W styczniu 1919 roku drużyna liczyła już trzydziestu przewodników. 

1919 r., 1. Drużyna z Mouscron – zbiórka zastępu pod wodzą zastępowego 

Koniec wojny i aprobata przełożonego pozwoliły na powrót do myśli Baden-Powella i utworzenia drużyny „głęboko katolickiej” bez okupacyjnych półśrodków: “przewodnicy” stają się boy-scouts, pięć zastępów otrzymuje nazwy zwierząt, pojawiają się pierwsze, sprowadzane z Anglii mundury i w końcu można przyszyć do nich zdobyte odznaki.. O pozostałych wydarzeniach roku 1919 z dziennika o. Sevina wiadomo niewiele – pojawiają się jedynie zapiski o chęci założenia komitetu wsparcia i finansowania drużyny, promocji wśród rodzin i zorganizowania sierpniowych rekolekcji dla chłopców. Odbywa się pierwszy pełen obóz letni, z którego okazji o. Jakub napisał „Kantyk zastępów”, wieczorną modlitwę na pożegnanie dnia, do dziś śpiewaną podczas wyjazdów przez francuskich skautów – dedykując ową pieśń pierwszemu drużynowemu, p. Gustawowi Fache. 

1. Drużyna z Mouscron, odpoczynek w czasie biwaku

Wkrótce nadarzyła się okazja, by dzieło o. Jakuba zaszczepić w jego rodzinnej Francji – w tym samym roku założona przez niego drużyna z Mouscron wzięła udział w Święcie Piwa w Lille. Zainteresował się nią opiekun tamtejszej świetlicy katolickiej, Xavier Sarrazin, i wkrótce założył pierwszą drużynę w mieście. W krótkim czasie działające z inspiracji o. Sevina Stowarzyszenie Małych „Skautów Francji” liczyło już 5 drużyn! 

We wrześniu 1919 roku o. Jakub został przeniesiony z belgijskiego Mouscron do Metz – dla drużyny strata duszpasterza była niepowetowana, jednak w dniu pożegnania z radością przyjęli jego następcę. W trakcie podróży, podczas postoju w Paryżu o. Jakub spotkał swojego kolegę z czasów seminarium, Rene Cahrveta, który zrelacjonował to w następujący sposób: 

„Ojciec marzył o założeniu skautingu we Francji. I jako stary przyjaciel, opowiedział mi o swoich projektach. Bardzo bratersko i zdecydowanie zachęciłem go do działania w tym kierunku. Ruch ten zdawał mi się odpowiadać na głębokie marzenia młodego, poszukującego siebie człowieka, gotowego – przy wsparciu – do pracy. Idealista, poeta, a nawet nieco nierealistyczny, Ojciec zdawał mi się człowiekiem przeznaczonym, by przewodzić i zachwycać tę szlachetną młodzież, którą miał kształtować skauting.” 

O. Jakub z katalogu z mundurami dla skautów poznał imię kanonika Cornette, prekursora katolickiego skautingu w stolicy Francji, a następnie spotkał się z nim w Paryżu – w przyszłości obaj będą zasiadać we władzach naczelnych Skautów Francji. 

Metz i Lotaryngia  

“Po trzech miesiącach pod ojcem rektorem przeciwnym skautingowi, zachorowałem i lekarz zabronił mi nauczania oraz klimatu Lotaryngi, z poleceniem kilku miesięcy odpoczynku we Włoszech”. – tak swój pobyt w Metz jako nauczyciel podsumował o. Sevin. W tym czasie utrzymywał listowny kontakt ze swoją dawną drużyną, służąc szefom radą: “Ponieważ przedstawiam tutaj pomysł – który nie jest nawet radą – pamiętaj raz na zawsze, że moje rady zawsze muszą być poddane twojemu oglądowi na sprawy. Ty jesteś na miejscu. To, co mówię z oddali zawsze musi zostać dostosowane”. 

W tym okresie o. Jakub tworzył piosenki dla francuskich skautów, pisał artykuły i tłumaczył z języka angielskiego materiały dotyczące skautingu. Wtedy też nabrał przekonania, że należy połączyć wysiłki lokalnych, niezależnych środowisk katolickich, by móc osiągnąć prawdziwy skauting katolicki. Jak sam napisał w liście do przybocznego z Belgii: “Na ten moment myślę o założeniu katolickiego pisma o skautingu, organu Federacji katolickich skautów, która również powinna zostać powołana”. 

Po końcu trymestru szkolnego wrócił do północnej Francji i pomimo słabego zdrowia dalej działał na rzecz skautingu, spędzając czas pomiędzy Lille, rodzinnym Tourcoing i belgijskim Mouscron. W listach widać jego troskę duchową i wychowawczą: obserwował, poprawiał i zachęcał, dzielił się swoimi wnioskami, przekazywał doświadczenie, np. w ostatnim napisanym w Tourcoing przywołał to, co jest esencją skautingu: 

  • – „konieczność by szefowie poznali skauting dogłębnie, stąd znaczenie studiowania książek skautowych, 
  • – uczenie się na każdej zbiórce nowego zagadnienia z pierwszej pomocy, topografii etc. i weryfikacja przyswojenia go, 
  • – podążanie za radą Baden-Powella co do formy nauki, pod postacią gier, 
  • – dbanie o to, by zbiórki były atrakcyjne: skauting jest „grą”; nie teorią moralną, lecz poznawaniem rzeczywistości przez młodych ludzi, 
  • – pamiętanie, że muszą oni czuć w swoich szefach starszych braci, a nie panów – a w tym celu trzeba się z nimi bratersko śmiać i modlić, 
  • – trzymanie młodzieży z zapartym tchem… 
  • – bycie wymagającym, 
  • – pozwalać robić. Więcej jest warte to, co jest zrobione gorzej, ale przez nich.” 

Doświadczenie z Mouscron pozwoliło o. Jakubowi wyciągnąć wnioski i zawrzeć je w książce Skauting, którą zaczął redagować w 1916 roku. W lutym 1920 wyruszył na przepisany przez lekarza kilkutygodniowy pobyt we Włoszech. 

Eylau – narodziny Skautów Francji 

W drodze do Włoch o. Jakub zatrzymał się w Paryżu w siedzibie jezuickiego pisma “Akcja Ludowa”, która często gościła podróżujących ojców. Tam dowiedział się, że poznany wcześniej (choć nie osobiście) kanonik Cornette zorganizował ogólnoparyskie spotkanie w Eylau, skierowane do osób zainteresowanych skautingiem katolickim. Jezuita postanowił wziąć udział w drugim spotkaniu, 1 marca, na którym powstał „Komitet organizacyjny” przyszłych Skautów Francji, zaś o. Jakub został jego „sekretarzem generalnym”. Będąc 38-letnim, prowincjonalnym jezuitą, który połowę życia spędził w Belgii, dzięki swojemu doświadczeniu, zapałowi i entuzjazmowi, w burzliwych dyskusjach zdołał przekonać do swojego punktu widzenia Paryżan, którzy również widzieli w skatolicyzowanym skautingu szeroką przestrzeń dla świeckich szefów. 

Dyskusje dotyczyły metod działania, symboli, sztandarów, ceremoniału, pieśni czy nazwy mającej powstać organizacji. Co do tej ostatniej, o. Jakub odradzał nazwę „Katoliccy Skauci Francji” stwierdzając w czasie debaty, że „musimy się jasno zadeklarować jako katoliccy poprzez naszą flagę, nasz symbol, nazwiska w naszej radzie nadzorczej, jasno i trzeźwo w naszych statutach i obejść się bez umieszczania tego w nazwie”. I tak oto, po dalszych rozmowach wyłoniono nazwę Skauci Francji. Następnie – Prawo skauta: o. Sevin zaproponował pozostanie przy prostocie prawa Baden-Powella oraz dodanie do niego trzech zasad: 

  1. 1. Skaut jest dumny z swojej wiary i podporządkowuje jej całe swoje życie. 
  1. 2. Skaut jest synem Francji i dobrym obywatelem. 
  1. 3. Obowiązek skauta zaczyna się w domu. 

Wszystkie dyskusje przeplatane były modlitwą o powodzenie uzgodnień dotyczących dzieła. Jak później napisał o. Jakub: “Zbiórki, czy jakiejkolwiek aktywności nie przygotowuje się tylko w terenie lub przy stole roboczym, lecz przede wszystkim na klęczniku, w modlitwie”. 

O. Jakubowi zlecono, aby podczas swojego pobytu we włoskim Bollengo, położonym między Turynem a doliną Aosty, napisał regulamin Skautów Francji. Wymuszony wypoczynek pozwolił mu jednak na zredagowanie 128-stronicowego dzieła Skauci Francji, katolicka Federacja państwowa. Zasady, statuty, regulaminy wewnętrzne – zawierał on zarówno dokumenty formalne, wytyczne wychowawcze dla szefów, jak i listę zadań na poszczególne stopnie i sprawności. 

Przy formowaniu się tego korpusu kluczowa była korespondencja z Leonem Maesem, przybocznym z Mouscron, oraz z Édouardem de Macedo, paryskim drużynowym i współpracownikiem kanonika Cornette. 

W czasie pobytu we Włoszech o. Jakub napisał kolejne piosenki dla skautów i wysłał je zarówno do towarzyszy z Belgii, jak i do Paryża – gdzie cieszyły się dużą popularnością. Wtedy też otrzymał pocztą z Brukseli odznaczenie w formie krzyża skautowego, w uznaniu zasług dla skautingu belgijskiego – w pokorze zaś odpisał, że krzyż prędzej należy się Gustawowi Fache, drużynowemu z Mouscron, z którym wspólnie założyli jednostkę. W czerwcu 1920 roku jezuita wrócił do Francji. 

Na miejscu czekała na niego wiadomość o skierowaniu go posługi w Paryżu, gdzie w ramach Akcji Ludowej miał się zajmować promocją skautingu. Od razu przystąpił do działania: 30 czerwca przekonał generała Ludwika Ernesta Maud’huy’a do objęcia funkcji pierwszego przewodniczącego Skautów Francji, zaś 24 lipca opublikowany został  wspomniany regulamin, którego wstęp brzmiał: 

„Pierwsze wersje tych statutów i regulaminu wewnętrznego sięgają roku 1917. Praktyczne doświadczenia i kolejne poprawki pozwoliły nam wreszcie j opublikować, jako reguły Federacji przewidywanej od 1913 roku. Z roku na rok mamy zamiar nanosić na nie nowe udoskonalenia. Jakiekolwiek by nie były, mamy nadzieję, że zostaną uznane za właściwe, by leżeć u podstaw unifikacji pracy i ducha skautów katolickich.” 

Kolejnego dnia, 25 lipca 1920 roku, oficjalnie powstała Katolicka Federacja Skautów Francji, zaś dotychczasowy sekretarz generalny, o. Sevin, został mianowany komisarzem generalnym.  

Pierwsze kontakty zagraniczne 

Na działania jezuity w roli komisarza nie trzeba było czekać – natychmiast udał się do Anglii na przygotowywane właśnie Światowe Jamboree, a 29 lipca 1920 roku dołączyła do niego reszta delegacji francuskiej: komisarz regionu paryskiego Édouard de Macedo oraz trzynastu skautów z Paryża i dwóch z belgijskiego Mouscron (z drużyny, jak wspomnieliśmy, zapoczątkowanej przez o. Jakuba). 

Delegacja francuska na 1. Światowym Skautowym Jamboree w Anglii, 1920 r. 

Zajęcia z węzłów na 1. Jamboree w 1920 roku 

O. Sevin wykorzystał ten czas, by nawiązać kontakty z innymi zwolennikami skautingu w wydaniu katolickim: naczelnikami z Włoch, hrabią Maro di Carpegna oraz z Belgii – Jeanem Corbisierem. Wynikiem ich spotkania było powstanie Międzynarodowego Biura Skautów Katolickich2, na którego siedzibę wstępnie wybrano Paryż, – zaś kierownictwo powierzono komisarzowi generalnemu Skautów Francji, tj. o. Sevinowi, który w kolejnych latach zabiegał o zintegrowanie skautingu z pracą duszpasterską i wytworzył model funkcjonowania organizacji katolickich. W 1922 roku Biuro zyskało honorowy patronat kardynała Bourne’a, a następnie zostało uznane przez Stolicę Apostolską za Międzynarodowe Dzieło Katolickie. 

Poza Francją, Włochami i Belgią, do dzieła szybko dołączyły Dania, Luksemburg, Austria i Holandia, zaś rozmowy trwały również z Anglią, Brazylią i Chile. Co zaś się tyczy Polski, w 1921 roku krakowski kardynał Adam Sapieha polecił w tej sprawie o. Sevinowi kontakt z o. Woronieckim OP, profesorem teologii na KUL (późniejszym rektorem uczelni) i członkiem zjazdu połączeniowego ZHP, który odbył się w listopadzie 1918 roku w Lublinie. O. Jakub był również w kontakcie z organizacjami z Peru, Szwajcarii, Rumunii czy Węgier. W ten sposób udało się francuskiemu jezuicie realizować wizję Baden-Powella, by skauting był powszechny i międzynarodowy. 

Pozwolę sobie wtrącić własną opinię: zdawać by się mogło, że obecne działania ICCS mogą nie być zbyt prężne ani szczególnie promujące wizję skautingu katolickiego o. Jakuba. Jednak z perspektywy czasu, powstanie ruchu Przewodniczek i Skautów Europy niejako wypływa z jego idei skautingu zintegrowanego z wychowaniem do wiary – tworzącego zarazem realną przestrzeń regularnej współpracy międzynarodowej na poziomie praktycznym, a nie jedynie deklaratywnym.

Szlakiem Ojców cz 3 – Początki skautingu katolickiego Pobierz

Fot. na okładce: Tymoteusz Raczkowski

Przemysław Stocki


Hufcowy białostocki, wcześniej przez 3 lata jedyny drużynowy w województwie, następnie inicjator lokalnej PuSzczy. Kocha francuskie śpiewy, stara się szerzyć świadomość o korzeniach "naszego" skautingu - oraz o szkole włoskiej skautingu. Wróg plastikowego sznurka do snopowiązałek - a dlaczego, zapraszam do dyskusji!
Opublikowane w

Wspomnienia z wędrówki międzynarodowej szlakiem 16 elementów

Rok temu, razem z moim Ogniskiem, miałyśmy łączoną wędrówkę letnią z Ogniskiem z Francji, wędrowałyśmy ze Strasburga do Mont Saint-Odile we Francji. Wspomnienia z niej natchnęły mnie do napisania tego artykułu o tym, w jaki sposób realizujemy 16 elementów metody skautowej w czerwonej gałęzi. Pomysł  ten zrodził się już dobre kilka miesięcy po  powrocie, dopiero z czasem dostrzegłam, że podczas tej wędrówki wszystkie elementy pojawiały się podczas naszej drogi. Myślę, że dzięki temu ten wyjazd był tak udany i pozostanie na długo w naszej pamięci. W tym artykule będziemy podążać za wspomnieniami z tej wędrówki, szlakiem 16 elementów. Chciałabym zaznaczyć, że każdy z  nich opisałam z osobna i starałam się poprzeć konkretnymi przykładami, jednak w rzeczywistości jest to bardzo płynne, np. wiele motorów może prowadzić do jednego celu, a wymiary, w których działamy na wędrówce nakładają się na siebie. Celem tej lektury jest uświadomienie sobie, że teoria, którą słyszymy na obozach szkoleniowych, może się prawdziwie realizować podczas naszych wyjazdów. To, czy będziemy mieć poczucie wystąpienia wszystkich 16 elementów, zależy w dużej mierze od organizacji wyjazdu, jednak nie traktuj ich jako check listy do spełnienia. Planując wędrówkę, skup się na potrzebach i marzeniach Twojego Ogniska/Kręgu, a na pewno będzie ona udana.

Kilka słów o przygotowaniu wędrówki zagranicznej dwóch Ognisk.

Ku mojemu zaskoczeniu, Francuzki z dość dużym wyprzedzeniem zabrały się za przygotowywanie wędrówki letniej, ponieważ już w styczniu zaczęły działać. W lutym dołączyłam z moimi przewodniczkami do jej wspólnego przygotowania. Nas było sześć, a przewodniczek z Francji siedemnaście, więc dziewczyny były odpowiedzialne za służby w ekipach. Regularnie zdzwaniałam się z szefową z Francji i w ten sposób kształtował się bogaty oraz przemyślany program wędrówki. Francuskie Ognisko było zobligowane do sporządzenia planu pracy  letniej wędrówki, który był szczegółowo sprawdzany przez inną osobę. Dzięki temu my również byłyśmy bardziej zmobilizowane do działania. Myślę, że to właśnie może być kluczem do sukcesu – dobry plan.

5 celów, czyli sfery życia przewodniczki, których rozwój chcemy stymulować. 

Zdrowie 

Planując każdy dzień wędrówki, zacznij od zaplanowania ilości snu w nocy, wyznaczając godziny silentium. Warto wziąć pod uwagę to, że często są obsuwy w planie, więc przyda się odrobina zapasu. Zadbaj również o odpowiednią ilość zróżnicowanych posiłków oraz wystarczającą ilość wody! Osoby odpowiedzialne za noclegi na naszej wędrówce brały pod uwagę to, czy na miejscu będzie dostęp do wody pitnej, czy nie.  Mimo,że nie na każdym noclegu był dostęp do łazienki, to codziennie była przewidziana okazja, aby się umyć. Ruchu na wędrówce nam nie brakowało, ale w naszym planie jednego dnia pojawiła się olimpiada sportowa. Miałyśmy okazję poćwiczyć różne umiejętności, np. naszą zręczność oraz sprawdzić siłę. Ta aktywność wpisywała się w cel zdrowie, była też dobrą przestrzenią do integracji. 

Zmysł praktyczny 

Wiadomo, jak na wędrówkach bywa, często pojawiają się drobne problemy czy zagwozdki, na które trzeba znaleźć jakieś rozwiązanie. W tym przychodzi nam z pomocą nasz zmysł praktyczny! My, na przykład, w Ognisku zastanawiałyśmy się, jak nosić bagietkę w plecaku, aby zbytnio się ona nie zgniotła i przetrwała wiele godzin wędrowania. Francuski miały bardzo dobre na to rozwiązanie – wsuwały je w zwinięte karimaty i tam były bezpieczne. Było wiele podobnych sytuacji, kiedy, np. brakowało nam miejsca w plecakach, a trzeba było dopakować jeszcze torbę jedzenia. Można taką sytuację uznać za poważny problem, a można chwilę pogłówkować, użyć kawałka sznurka i przytroczyć torbę do plecaka lub znaleźć inny, praktyczny sposób. Ważne, aby nie pozostawiać przewodniczek w przekonaniu, że istnieje problem, na który nie ma rozwiązania. Szukajcie wspólnie nowych pomysłów, to będzie kształtowało waszą zaradność, przyniesie też poczucie satysfakcji.

Służba 

Tego aspektu nie da się pominąć, ponieważ istnieją w Ognisku służby przed wędrówką, takie jak ułożenie jadłospisu, kupienie biletów, załatwienie noclegu itd. Zaangażowanie całego Ogniska jest potrzebne, aby w ogóle wędrówka się odbyła, organizujecie wyjazd same dla siebie. Można pomyśleć, że to już wystarczająco dużo, a gdyby tak wyjść jeszcze poza Ognisko i służyć innym? Na naszej wędrówce letniej, razem z Francuzkami, zaangażowałyśmy się w prace ogrodowe przy sanktuarium, do którego doszłyśmy. Łatwo nie było po całym dniu wędrowania, jednak podjęłyśmy się tego wyzwania. Wdzięczność gospodarzy, podziw turystów oraz widzialny efekt naszej pracy przyniosły nam bardzo pozytywne emocje. 

Charakter 

Na pewno zgodzisz się ze mną, że wędrówka sama w sobie buduje nasz charakter. Decyzja o wyruszeniu w drogę oraz podjęcie się konkretnej służby, za którą weźmie się odpowiedzialność, to już jest nad nim praca. W trakcie wędrówki są elementy takie jak rada czy ekspresja, które budują nasz charakter. Gdyby trzymać się definicji, to cel charakter ma zapewnić rozwój zasobów wewnętrznych przewodniczki. Dlatego tak ważne są służby na wędrówce. Postaraj się, aby były one dopasowane do kompetencji i umiejętności przewodniczek. Warto im powierzać zadania lekko na wyrost, ale takie, żeby były one osiągalne. W ten sposób zapewnimy dziewczynom przestrzeń do rozwoju. Dla mnie organizacja tej wędrówki była prawdziwym kształtowaniem mojego charakteru, ponieważ nauczyłam się przekraczać w sobie różne granice, np. barierę językową. 

Bóg 

Ważne, aby nasze wędrówki miały charakter formacyjny. Naszym zadaniem jest dążenie do świętości, a wędrówki są narzędziem, które ma nam w tej drodze pomóc. Na zeszłorocznej wędrówce z Ogniskiem z Francji stworzyłyśmy program duchowy i fabularny wędrówki, który dopełniał się tematycznie. W związku z trwającą wtedy olimpiadą w Paryżu tematem przewodnim naszej wędrówki było hasło: „Być prawdziwym bożym sportowcem, podążając za Pierem Giorgio Frassatim”. Naszym programem duchowym, poza codzienną modlitwą, Eucharystią, Godziną Światła, były cytaty błogosławionego Piera Giorgio Frassatiego. Dzięki temu miałyśmy okazję poznać bliżej postać Frassatiego i zainspirować się jego przesłaniami. Jedna z wieczornych ekspresji również miała religijne przesłanie, ponieważ nawiązywała do obecności Ducha Świętego w naszym codziennym życiu. Dużą wartością dla naszego Ogniska była też obecność księdza, który towarzyszył nam całą drogę. 

Motory, czyli sposoby działania, które stymulują rozwój przewodniczki. 

Działanie 

Zdefiniowałabym ten motor jako podążanie za pragnieniami Ogniska i realizację marzeń. Początkiem do wprowadzenia działania jest rada, kiedy podejmujemy wspólnie decyzję, co zamierzamy zrobić. Wiedziałam od początku roku harcerskiego, że dziewczyny chciałyby zorganizować wędrówkę zagraniczną. Kiedy w styczniu pojawiło się zaproszenie od Francuzek do wspólnego wędrowania, to szybko przegadałyśmy temat w Ognisku i zdecydowałyśmy, że robimy to. Działanie poszczególnych osób objawiało się przede wszystkim w służbach. Od zimy do wakacji miałyśmy wiele rad, aby kontrolować postęp naszych prac i przygotowań wędrówki.

Odpowiedzialność 

To prawdziwie napędzający motor! Podejmowanie odpowiedzialności to branie własnego życia w swoje ręce, co jest bardzo ważne, zwłaszcza dla młodych przewodniczek. Niech Ognisko realnie będzie przestrzenią, w której wzrastamy do dorosłego życia. Branie za coś odpowiedzialności zwiększa poczucie własnej wartości, jest sprawdzeniem siebie.  Ten motor przejawiał się w naszym Ognisku wyraźnie przed wędrówką. Podejmując Ogniskiem decyzję o wędrówce zagranicznej, wzięłyśmy na siebie odpowiedzialność za zorganizowanie      jej. Tak jak wyżej omówiony motor, odpowiedzialność przejawia się w służbach wędrówkowych. Ważne, aby osoba odpowiedzialna za dane zadanie doprowadziła je do końca. Nie wyręczaj, jeśli widzisz, że coś idzie nie tak. Możesz być wsparciem, doradzić lub odciążyć lekko osobę, jednak pozwól przewodniczce wziąć sprawy w swoje ręce od początku do końca. Niech ona będzie szefową danego przedsięwzięcia. Poza służbami wspólnie sprzedawałyśmy ciasta, aby uzbierać pieniądze na tę wędrówkę. Był to przejaw naszej dojrzałości i odpowiedzialności, chęci poczucia niezależności finansowej, że jesteśmy w stanie same uzbierać daną kwotę na ten wyjazd. 

Interes 

Jest to odkrywanie naszych celów i dążenie do nich. Motor powiązany z działaniem i odpowiedzialnością. Naszym celem było zorganizowanie wędrówki zagranicznej, przez konkretne działania udało się to zrealizować, w ten sposób osiągnęłyśmy nasz interes. Przykładem z wędrówki, kiedy pobudził się w nas ten motor, była decyzja o wstaniu na wschód słońca. Interesem, pchającym nas do tej decyzji, była perspektywa odmówienia wspólnie jutrzni w pięknym miejscu o wschodzie słońca – i udało się!  

Rady 

Kluczem do zorganizowania wędrówki są rady. My rozmawiałyśmy w Ognisku między sobą naradzając się, dzieląc zadania, poznając nawzajem nasze potrzeby, a następnie miałam rady z szefową Ogniska z Francji. Było ich kilka przed wędrówką Każde spotkanie było rozliczeniem się z rozdzielonych zadań, dzięki temu organizacja wędrówki systematycznie posuwała się do przodu. Nieważne, czy sama organizujesz wędrówkę zagraniczną, czy będzie ona łączona z innym Ogniskiem. Rady przed wędrówką są istotne, ponieważ dzięki nim wzrasta zainteresowanie. Przypominają o zbliżającym się wydarzeniu i mogą być terminem wykonania pomniejszych zadań. Na samej wędrówce rady również są istotne, być może niekonieczne każdego dnia. Jako szefowa, podczas rady dowiesz się, jakie panują nastroje w Ognisku. Szczera rozmowa w atmosferze szacunku i wzajemnego słuchania wzmocni więź między wami. 

System zastępowy 

Ognisko przewodniczek jest jednostką systemu zastępowego. Na wędrówce letniej było nas sześć i ksiądz, co według samego Baden-Powella jest liczbą idealną. Nas było na tyle niedużo, że miałyśmy przestrzeń do zacieśniania relacji między sobą. To, że byłyśmy w innym kraju i Ognisko Francuzek było o wiele większe, sprawiło, że poczułyśmy naszą odrębność, którą z dumą podkreślałyśmy, chodząc z dużą flagą Polski. W Ognisku francuskim przewodniczek było na tyle dużo, że podzielone były na trzy ekipy, co idealnie u nich funkcjonowało. System zastępowy na tej wędrówce zapewniał nam sprawną organizację. 

Wymiary, to one tworzą przestrzenie, w których realizujemy skauting. 

Zastęp 

Chodzi o Ognisko i relacje między nami, które w nim panują. Przed wędrówką letnią warto zacieśnić więzi, aby zwiększyć zaufanie i skrócić dystans między wami. Wiadomo, że powinno się to wydarzyć w ciągu całego roku harcerskiego, na wędrówkach i spotkaniach, ale różnie bywa, dlatego dobrym pomysłem jest zrobienie spotkania organizacyjnego połączonego z integracją. Na samej wędrówce, w obliczu różnych przygód, relacje między Wami na pewno się zacieśnią.  

Przyrzeczenie 

Ten wymiar był u nas na wędrówce szczególnie wyraźny. Jedna z przewodniczek złożyła swoje przyrzeczenie oraz kilka dziewczyn miało swój obrzęd samarytanki. Wędrówka letnia jest dobrym momentem na obrzędy, ponieważ pozostają one lepiej zapamiętane. Dziewczyny miały możliwość same zdecydować, w którym miejscu chcą, by się one odbyły, przez co miały one jeszcze bardziej indywidualny charakter. 

Prawo 

Nasze prawo i zasady podstawowe są takie same dla wszystkich skautów Europy, to one między innymi łączyły nas z Francuzkami. Prawo przedstawia nam pewien system wartości, który ma nam pomóc w stawaniu się lepszym człowiekiem. Na tej letniej wędrówce odczułyśmy, że mimo różnych języków, zwyczajów, historii, wyznajemy takie same wartości, jesteśmy na wspólnej drodze do świętości. 

Przyroda 

Otacza nas na wędrówce, jest jej nieodłącznym elementem. Nasze wędrówki odbywają się w przyrodzie Gościmy po drodze w wielu lasach, przemierzamy pola, łąki, kąpiemy się w rzekach, jeziorach. Eksploatujemy przyrodę i krajobraz. Warto więc robić to z głową i szacunkiem. Niech na waszej liście rzeczy do wzięcia nie zabraknie biodegradowalnych środków higienicznych oraz worków na śmieci. Wędrówka zagraniczna pozwoliła nam jeszcze bardziej docenić przyrodę. Krajobrazy we Francji różniły się nieco od tych, które znamy, zwracałyśmy więc uwagę na otoczenie i zachwycałyśmy się nowymi roślinami, ale też bardziej doceniłyśmy polską przyrodę. 

Szkoła Wychowania Obywatelskiego 

Skauting jest przestrzenią do kształtowania się w nas dojrzałej postawy obywatelskiej. Chodzi o jak najlepsze wykonywanie powierzonych nam obowiązków, otwarcie na potrzeby innych, przestrzeganie panujących zasad. Określiłabym ten wymiar jako takie dobre obycie w świecie.  Przy wędrówce zagranicznej ten wymiar był dla nas szczególnie ważny, aby pokazać się z jak najlepszej strony, reprezentując nasz kraj za granicą. Przy każdej wędrówce musimy godnie reprezentować naszą Federację, Ojczyznę i wartości. Nosząc mundur ,,rzucamy się w oczy”, bądźmy więc wzorem dla innych. 

Europa

Szczególnie doświadczyłyśmy tego wymiaru podczas wędrówki, przede wszystkim dlatego, że mogłyśmy ją przeżyć z francuskim Ogniskiem w ich kraju. Pomimo różnic, w ciągu tygodnia stworzyła się między nami taka przyjaźń, że żegnałyśmy się z płaczem. To było doświadczenie niesamowitego braterstwa. Niektóre z dziewczyn całą wędrówkę nie mogły się przełamać, by dłużej pogadać po angielsku, czasem naprawdę się nie rozumiałyśmy i ratowałyśmy gestykulacją. Każdy uśmiech, drobne gesty i kilka prostych słów przyczyniało się do budowania więzi. Wspólny mundur, metoda i wartości niejednokrotnie doprowadzały mnie do wzruszenia podczas tej wędrówki.

Tak to było u nas na wędrówce. Jestem wdzięczna Ognisku Przewodniczek z Francji oraz moim przewodniczkom za tak duże zaangażowanie w przygotowanie tej wędrówki. Wierzę, że dzięki temu odkryłam bogactwo 16 elementów, które występowało podczas naszej drogi. Mam nadzieję, że ten artykuł będzie inspiracją do przygotowania i przeżywania wspaniałych wędrówek.

Powodzenia i dobrej drogi!

Wspomnienia z wędrówki międzynarodowej szlakiem 16 elementówPobierz

Fot. na okładce: ks. Kazimierz Siewko

Maria Sot


Zakochana w każdej gałęzi, obecnie spełnia się jako Szefowa Ogniska Młodych. Swoje zamiłowanie do przyrody i poczucia piękna rozwija studiując architekturę krajobrazu. Swój kierunek i życie uwielbia za różnorodność i interdyscyplinarność.
Opublikowane w

Organizacja wędrówki. Krótki poradnik

Mundur, buty, plecak, śpiwór, karimata, menażka, ubrania na zmianę, latarka, Pismo Święte i jakiś wspólny sprzęt z excelowej listy. Większość z nas kompletując te kilka rzeczy, jednocześnie rozpoczyna i kończy swoje przygotowania do wędrówki (najczęściej na dzień przed wyjazdem). Jednak w kręgu/ognisku jest co najmniej jedna osoba, dla której przygotowania do wyjazdu wykraczają poza te parę punktów. Tym kimś jest śmiałek, który zgłosił się do organizacji wędrówki.

Dobre przygotowanie wędrówki to jeden z kluczowych punktów udanego wyjazdu. W związku z tym jest to sztuka niełatwa, ale znowu też nie taka trudna. W swoim życiu zorganizowałem lub współorganizowałem wiele wędrówek. Dlatego w tym artykule postanowiłem podzielić się moim doświadczeniem, szczególnie z tymi, którzy robią to pierwszy czy drugi raz. Zapewne nie uda mi się zawrzeć w nim wszystkiego, ale mam nadzieję, że dzięki temu krótkiemu poradnikowi, przygotowanie wędrówki stanie się nieco łatwiejsze, a z chaosu rzeczy do zrobienia wyłoni się uporządkowana lista.

Miejsce

Punkt wyjściowy przygotowań. Wybór, od którego może wiele zależeć. Czasem miejsce wędrówki odpowiada na jakieś potrzeby kręgu/ogniska („chcemy się wspinać”, „marzymy o wschodzie słońca nad morzem”, „musimy się styrać”), a czasem ma być po prostu miłą odskocznią od miejskich krajobrazów i pozwolić cieszyć się pięknem przyrody. Z reguły, znacznie przyjemniej jest wędrować, gdy mamy jakiś konkretny cel i nie chodzi tu tylko o np. sanktuaria, które często wybieramy jako kres wędrówek. Oczywiście znam osoby, dla których miejsce wyprawy nie jest specjalnie ważne. Nawet oni jednak najpewniej nie wybraliby się na wędrówkę, która wiodłaby poprzez dzielnice macierzystego miasta. Dlatego warto przyłożyć się do tego zadania. Wybór miejsca może ewoluować w momencie, gdy zaczniemy analizować kolejne podpunkty takie jak: trasa, dojazd czy noclegi. Od czegoś jednak musimy zacząć.

Skąd czerpać inspirację? Opcji jest wiele. Może to być jakiś przypadkowo znaleziony  artykuł w gazecie lub rolka na Instagramie. Jeżeli mamy określony cel do zrealizowania np. wspinaczkę, to trzeba wtedy trochę „pogooglować” o trasach wspinaczkowych i ich lokalizacjach. Polecam też spędzić trochę czasu na mapach satelitarnych, które dają z grubsza obraz tego, gdzie są lasy, miejscowości, czy w przypadku map Google, pokazują nawet pinezki z atrakcjami.

Ja zapisywałem sobie takie potencjalne cele wędrówkowe nawet w czasie, kiedy nie miałem do zorganizowania żadnej wędrówki, a później, gdy pojawiła się potrzeba, wracałem do tych pomysłów.

Dojazd

Jest to punkt, który nieraz weryfikuje wymarzony cel wędrówki. Często analizuje się go w tym samym czasie co miejsce wyprawy. W większości przypadków dotarcie na miejsce wędrówki odbywa się dzięki komunikacji zbiorowej. Pociąg, autobus i samolot (ostatnio jak sądzę coraz popularniejszy), to środki komunikacji używane chyba przez każdego. Przy poszukiwaniu najbardziej pasującej stacji czy przystanku polecam posiłkować się mapami i sprawdzać dokładną lokalizację. Niektóre stacje kolejowe i lotniska mają niewiele wspólnego ze swoją nazwą i są w znacznej odległości od wspomnianych miejscowości. Czasem jest to plus, bo np. pociąg zatrzymuje się przy samym szlaku i omija nas wędrówka przez miasto, ale zdarzają się również niemiłe zaskoczenia (kto by pomyślał, że niektóre lotniska z tanimi lotami znajdują prawie 100 km od miasta docelowego…).

Alternatywą jest podróż autami/busami. Samochody dają nam wolność i pozwalają dojechać praktycznie w każde miejsce. Ale mają też minusy. Wymagają zaangażowania kierowców i troski o bezpieczne miejsca parkingowe. Dodatkowo, co wydaje mi się ważniejsze, zabierają trochę ducha skautowego m.in. poprzez zamieszanie z przestawianiem samochodów czy pokusę przewożenia sprzętu w bagażniku pomiędzy noclegami. Dlatego ostrożnie korzystałbym z tej opcji dojazdu.

Trasa

Chcielibyśmy, żeby była malownicza i głównie na łonie natury. Jednak mamy ograniczenia. Pierwsze ograniczenie to dojazd. Trasa musi rozciągać się między jakimiś dwoma punktami, do których da się dotrzeć „z zewnątrz” i są to np. przystanki kolejowe. Kolejne ograniczenie to nasze nogi. W zależności od terenu i kondycji optymalne wydaje się pokonywanie 15-20 km na dzień. Pozwala to na wypełnienie dnia pozostałymi elementami planu. Msza Święta, Godzina Drogi/Światła, przygotowanie posiłku –  wymagają należytej staranności i zajmują w sumie kilka godzin. Oczywiście uczestniczyłem w wędrówkach, w których dystans dzienny wynosił 30 km. Jednak okupione to było większym zmęczeniem, krótkim snem i pojedynczymi kontuzjami. Dlatego przy dłuższych trasach warto przedyskutować w kręgu/ognisku, czy sprostacie takim dystansom.

W planowaniu staramy unikać się dróg z dużym ruchem, preferujemy szlaki, drogi wiejskie i leśne. Dobrym narzędziem do wytyczenia trasy są mapy.com (dawniej znane jako mapy.cz) oraz mapa-turystyczna.pl. W tym wypadku mapy Google nie są najlepszym narzędziem, ale świetnie sprawdzają się jako wsparcie tych dwóch wymienionych, w kwestiach logistyczno-zaopatrzeniowych.

Przykładowa trasa przygotowana na portalu mapa-turystyczna.pl

Rozciąganie pinezek między punktami i dodawanie punktów pośrednich zajmuje trochę czasu. Tym bardziej że w takim momencie pojawiają się kolejne kwestie, które nasze planowanie niekiedy mogą wywrócić do góry nogami.

Noclegi

Po przejściu do tej kwestii okazuje się, że między pinezkami start i meta, na planowanej trasie pojawiają się kolejne punkty równe liczbie nocy, które spędzicie na wędrówce. Bez noclegu się nie obejdzie. W porze jesienno-zimowej, gdy większość z nas nie planuje nocować w namiocie, trzeba znaleźć miejsca, które przyjmą kilku czy kilkunastu skautów. Takimi noclegami mogą być schroniska turystyczne czy młodzieżowe, domy parafialne, szkoły, remizy czy świetlice wiejskie. Te pierwsze trochę kosztują, a pozostałe najczęściej są bezpłatne, ale warto w jakiś sposób okazać wdzięczność za gościnę. Mimo, teoretycznie, wielu opcji, wspominanych miejsc noclegowych nie spotykamy na każdym kroku. Dlatego jest to spore ograniczenie i ważny punkt wytyczania trasy.

Inaczej sprawa kiedy nocujemy pod namiotami czy tarpami. Wtedy mamy więcej możliwości i znacznie łatwiej zaplanować trasę taką jak byśmy chcieli. Możemy rozbić się na polu namiotowym, przy parafii, na czyjejś działce, na dziko w znalezionym wcześniej miejscu bądź w wybranym ad hoc. Lepiej zaplanowane noclegi zazwyczaj zapewniają lepszą możliwość zachowania higieny czy większe bezpieczeństwo. Te bardziej spontaniczne dają wolność i łatwość w planowaniu trasy (a czasem też dreszcz emocji). Często podczas wędrówki wybrana zostaje forma „mieszany, mieszany”, czyli kombinacja wyżej wymienionych noclegów.

Niezależnie jakie miejsce wybierzemy na nasz nocleg, warto aby umożliwiało ono zregenerowanie naszych sił, chroniło od złych warunków atmosferycznych i pozwalało na higienę po całym dniu marszu (jezioro czy strumień w pobliżu, to także dobre rozwiązanie).

Przydatną stroną może być też wiating.eu z informacjami m.in. o wiatach, w okolicy których można się  rozbić czy rozpalić ognisko.

Zakupy i woda

To są dwa punkty, o których czasem zapominamy przy planowaniu wędrówki. Ciężko jest zabrać całą potrzebną wodę pitną i prowiant z punktu startowego. Jesteśmy więc skazani na uzupełnianie zapasów na bieżąco. Wodę, która kończy się szybciej, możemy uzupełniać u ludzi. Zakupy spożywcze można robić rzadziej, ale niezbędny jest sklep. Z tego wynika, że na naszej trasie powinny pojawić się jakieś skupiska ludzi.

Dobrą praktyką jest kupowanie jedzenia na max. dzień, dwa do przodu. Dzięki temu jedzenie będzie świeże i istnieje mniejsza szansa, że popsuje się w upalne dni. Przy planowaniu posiłków należy wziąć pod uwagę możliwości lokalnych sklepów. Mimo coraz większej dominacji dyskontów w pozamiejskim krajobrazie nadal będziemy natrafiać na wiejskie sklepy, w których zazwyczaj nie dostaniemy wielu produktów.

W sytuacji, gdy wyruszamy na dłuższą wyprawę w miejsca oddalone od jakichkolwiek miejscowości, musimy skrupulatnie zaplanować zaopatrzenie. Do jadłospisu warto wybrać bardziej kaloryczne, niepsujące się i lekkie produkty, aby przetrwały one kilka dni i nie ciążyły nadto w plecaku. Co do wody, to w takich sytuacjach uzupełnia się ją w schroniskach czy w górskich strumieniach. Dla pewności wodę można przegotowywać bądź korzystać ze środków uzdatniających.

Inne uwagi

„Last but not least” jak mawiają rodacy Baden-Powella. Nic nie jest za darmo. Także wędrówka. Należy o tym pamiętać, planując wędrówkę. Jeżeli chcemy zrobić coś, co wykracza poza budżet, to trzeba zawczasu pomyśleć o dodatkowym finansowaniu. Koszt wędrówki nie powinien też być kwestią, która podzieli krąg czy ognisko.

Będąc bliżej spraw papierkowych, to warto wspomnieć też o zgłaszaniu do kuratorium wędrówek letnich w przypadku młodych ognisk przewodniczek i kręgów wędrowników. Starajmy się, aby wszystko było bezpiecznie przygotowane.

Co dalej?

Punkty odhaczone, mapy wydrukowane, a noclegi obdzwonione. Nic tylko ruszać w drogę. Czy w trakcie starannie przygotowanej wędrówki może pójść coś nie tak? Oczywiście, bo pomyłki i niespodziewane sytuacje to część naszego życia. Dla wielu przewodniczek i wędrowników źle wybrana droga na skrzyżowaniu stała się początkiem przygody, którą z uśmiechem zapamiętają do końca życia. A ja ze swojego doświadczenia mogę powiedzieć, że takich spontanicznych przygód wszystkim życzę. Dobrej drogi!

Organizacja wedrowki. Krotki poradnikPobierz

Fot. na okładce: Ernest Benicki

Piotr Wąsik


Wilczek, harcerz, wędrownik. Następnie akela i szef kręgu. A to wszystko w Radomiu. Niepoprawny fan polskiej Ekstraklasy.
Opublikowane w

Proste środki

Choć tytuł brzmi lapidarnie, sam tekst mówi o twórczym byciu w świecie, jego kontemplacji i organicznym rozwoju, które oferuje skauting.  Warunkiem do tego jest świadomie ograniczenie własnych ambicji imponowania wychowankom i odrzucenie rozpowszechnionych wokół, wysoko przetworzonych narzędzi. Są one wygodne i atrakcyjne, ale wzmacniają egoizm, chciwość i zawłaszczenie świata. Artykuł nawiązuje do konferencji z Watahy wiosennej 2025. 

Trudne wybory – łatwe życie  

Szczęśliwe dzieci przeżywają spontaniczne przygody z przyjaciółmi na łonie przyrody. Nieszczęśliwe konsumują karykaturę tych doświadczeń w postaci zaprojektowanych przez specjalistów wirtualnych przyjemności. Dlaczego tak się dzieje? 

Każdy rozsądnie zaprojektowany pojazd ma równocześnie wbudowane mechanizmy przyspieszania i hamowania. Gdyby istniał samochód, który może tylko przyspieszać, bardzo szybko dochodziłoby do utraty kontroli i wypadków z jego udziałem. W podobny sposób Bóg w procesie ewolucji przystosował człowieka do życia na tym świecie – w zdrowym organizmie przyspieszające procesy są naturalnie hamowane, aby nie skończyły się katastrofą. Im gwałtowniejsze przyspieszenie, tym silniejsza reakcja hamująca. Ten mechanizm uczy człowieka, że jest stworzony do nieskończoności i nigdy nie przestanie pragnąć więcej, nasycając się doczesnymi przyjemnościami. 

Jednym z opisywanych powyżej procesów jest dążenie do przyjemności. Odpowiedzią organizmu na przyjemność jest po pewnym czasie dyskomfort, a na nieprzyjemność – zadowolenie. Przypomnij sobie poczucie przesytu po obfitym posiłku, zniesmaczenie po wielogodzinnym maratonie serialowym lub – przeciwnie – euforię po kąpieli w zimnym strumieniu. 

Kluczowe są też długość i powtarzalność bodźców – im silniejszy początkowy sygnał, tym intensywniejsza reakcja. Weźmy na przykład próbę rozpoczęcia pracy po długim czasie spędzonym na dryfowaniu w internecie. Czasem, mimo szczerych chęci, wydaje się to wręcz niemożliwe. Dlatego ciągłe zwiększanie natężenia bodźców i przyjemności to prosta droga do katastrofy. 
Gdy jednak przełamiesz opór i wytrwasz w pracy, po pewnym czasie nawet długie przerwy przestaną być potrzebne. Samo działanie zaczyna przynosić satysfakcję, która nabudowuje się i rośnie z czasem. Podobna radość rodzi się po kilku dniach obozu, pielgrzymki czy wędrówki, w spontanicznej grze zrodzonej z nudy i innych przygodach wywołanych trudnymi warunkami. 

Na poziomie neurologicznym zjawisko to wiąże się z układem nagrody i rządzącą nim dopaminą, jednak nie czuję się na tyle kompetentny, by je opisywać – zamiast tego polecam ten film: [Admit it… cheap dopamine is ruining your life]. 

Skauting wykorzystuje te naturalne procesy, aby wychowywać szczęśliwych, dojrzałych  
i wolnych ludzi, zgodnie z głównym przesłaniem tego artykułu i powyższego filmiku: 

Łatwe wybory to trudne życie. 
Trudne wybory to łatwe życie. 

Ślady prostych środków 

Stosowanie prostych środków na trwałe wpisał w nasze DNA piąty punkt Karty Skautingu Europejskiego:  

Skauting uważa życie i grę na łonie przyrody za istotną i oryginalną zasadę swej metody. Nie sprowadza człowieka do roli „wielkiego inżyniera”. Wierzy, że przyrodę najpierw trzeba kontemplować, następnie „urządzić” bardziej niż „przekształcić”: chce wychowywać młodych do pokory, ducha ubóstwa, bezinteresownej służby poprzez zastosowanie prostych, dostępnych dla każdego środków, które rozwijają zdolność trzeźwego osądu, zręczność i umiejętność oraz poczucie harmonii, co wyklucza zastosowanie kosztownych technik, rozwijających iluzje i zaślepienie.  

Jak widać, to przesłanie jest pełne głębokich znaczeń: kontemplacja, pokora, ubóstwo, służba i harmonia. Te wartości przenikają również Ewangelię. 

Zrozumienie tego punktu jest kluczowe do prowadzenia prawdziwie skautowych zajęć, obozów i zbiórek, prowadzących krok za krokiem do chrześcijańskiego ideału. 

Efekciarstwo 

Nawet szefowie z dobrze ukształtowaną skautową intuicją mogą ulec pokusie efekciarstwa. Objawia się ona chęcią zrobienia wrażenia na podopiecznych (a tym samym podnoszenia ich oczekiwań). Przecież nic złego się nie stanie, jeśli na jednej zbiórce zabiorę gromadę na konie, na kolejnej pójdziemy na ściankę wspinaczkową, a potem w centrum nauki zbudujemy robota. Prawda? 

Tak, nikt nie ucierpi, a dzieci zetkną się z nowymi doświadczeniami, może nawet odkryją pasję. Problem w tym, że takie zajęcia to nie skauting, lecz inna forma aktywności pozaszkolnej. Choć służą rozwojowi, nie realizują celów wychowawczych skautingu. W większych miastach nie brakuje zajęć dodatkowych, ale jest bodaj tylko jedna forma, która równocześnie kształtuje charakter, służbę, zmysł praktyczny, zdrowie i relację z Bogiem – i szkoda marnować ją na hobbystyczne eksperymenty. 

Nie chodzi tutaj o to, że skautowe zajęcia mają być byle jakie. Wprost przeciwnie, uruchomienie swojej kreatywności i zmysłu przygody u podopiecznych jest konieczne, żeby zbiórki były naprawdę atrakcyjne, a nie tylko przypudrowane – żeby były jakieś. 

Kosztowna technika czy prosty środek? 

Zatem jakie narzędzia, techniki i formy prowadzenia zbiórek, wyczynów i sprawności warto wybierać? Odpowiedź „to zależy” pasuje prawdopodobnie do każdego tego typu pytania. Trudniejsze jest niuansowanie okoliczności, od których to zależy. Dlatego proponuję serię pytań, które można sobie zadać przed dokonaniem wyboru: 

1. Czy to narzędzie jest potrzebne do harcu, który mam w głowie? Np. nerfy vs łuki. 

2. Jak zmieni ono świat wokół? Czy będzie to zmiana pozytywna czy negatywna, trwała czy chwilowa? Pomyśl o efektach w postaci dźwięku, zapachu, wyglądu. Np. spray vs kreda podczas podchodów. 

    3. Czy mogę osiągnąć to samo, stosując coś prostszego? Np. utrwalanie wspomnień przez zdjęcia z telefonu vs prowadzenie kroniki. 

    4. Czy sprzyja to byciu w świecie, wśród ludzi, czy mnie od nich odcina? Np. oczy utkwione w telefonie vs wspólna obserwacja, tropienie, szyfrowanie. 

      5. Czy służy to rozwojowi kompetencji, kreatywności, pamięci, samodzielności, odpowiedzialności…? Np. papierowa mapa vs Google Maps. 

        6. Czy brak tego nie jest zbytnim utrudnieniem? Np. pisanie długopisem vs. pisanie patykiem i łzami piszących. 

          7. Czy to narzędzie można przetworzyć, dostosować, zmienić, bawić się nim, czy tylko odtwarzać gotowy schemat? Np. pionierka i plandeki vs stanica obozowa. 

            8. Czy to narzędzie jest proste czy wysoko przetworzone? Np. rower vs skuter. 

              9. Czy jest to organiczny element przygody czy przekupstwo lub wypełniacz czasu? Np. pieczenie pizzy vs zamawianie pizzy, explo vs wycieczka krajoznawcza. 

                Na końcu tego tekstu proponuję małe ćwiczenie. Wierzę, że zaproponowane przeze mnie pytania oraz te, które sam dodasz do tej listy, pozwolą Ci samodzielnie ocenić, które  
                z poniższych technik są prostymi środkami, a które budują świat iluzji. Powodzenia! 

                Podpowiedzi: 

                1. Zdjęcia i filmy: na pewno nie telefonem. Lepiej prowadzić fizyczną kronikę zastępu/gromady i wilczka/harcerza. 

                  2. Jazda konna i wspinaczka: nie jako ciekawostka, tylko element większego przedsięwzięcia. 

                    3. Drony i broń palna: zupełnie nie. W szczególności „harcerz działa na rzecz pokoju  
                    i braterstwa w Europie”. 

                    Proste środkiPobierz

                    Fot. na okładce: Monika Wójcik

                      Maciej Szulik


                      Namiestnik wilczków. Nauczyciel matematyki, fizyki i wychowawca w liceum. Był Akelą 1. Gromady Krakowskiej i drużynowym PuSZczy Śląskiej.
                      Opublikowane w

                      Znowu te młode w moim kraalu, czyli jak zmaksymalizować korzyść służby czasowej

                      Jest czwarta w nocy. Kadra właśnie skończyła sprzątać po nocnej grze na zimowisku, ale dziewczyny, zamiast iść spać, siedzą jeszcze i gadają. Mówią o metodzie.  

                      Na łóżku obok siedzi jakaś młoda przewodniczka. Senność poszła w zapomnienie po pierwszym zdaniu, które usłyszała. Tłumi chęć robienia notatek i tylko z wytrzeszczonymi oczami śledzi przebieg rozmowy; to, co dzieje się właśnie w jej głowie, przypomina przyspieszony wybuch filmowej wielkiej miłości. Wszystko, czego doświadczyła w drużynie, skleja się w całość. Pewne oczywiste elementy bycia harcerką okazują się być genialnie przemyślanym i zorganizowanym systemem. Pedagogika, która zawsze była obecna w drużynie w niewyczuwalny sposób, wreszcie jest namacalna!

                      Młoda droga, służby czasowe – jedyny taki okres w formacji skauta. Dla mnie, teraz młodej przewodniczki, najbardziej porywający czas; właśnie dlatego, że zaczynam rozumieć skauting, gdy przysłuchuję się rozmowom drużynowej i przybocznej na zimowisku. Mówią o czymś, co mnie mocno dotyczyło, ale nie byłam tego świadoma. Im dłużej ich słucham, tym bardziej chcę to wszystko poznać od deski do deski! Zakochuję się w Skautingu na nowo.

                      Dla młodej przewodniczki wszystko jest wspaniałe i inspirujące… Chce się wiele nauczyć i widzi, ile może czerpać od szefów. Potrzebuje, żeby jej pokazać, jak działa kraal. Ma jakieś oczekiwania od służb czasowych, nie chce tylko biegać po patyki, ale chyba powinna czasami, skoro nie ma tak wiele na głowie… Jak pomóc tej zielonej w temacie, zapalonej istocie ludzkiej i właściwie czego ona potrzebuje? 

                      Pokazać prawdę o kraalu – zaspokoić głód wiedzy w wydaniu harcerskim

                      Te szalone młode przewodniczki i stuknięci młodzi wędrownicy mają w sobie ogromny głód poznania metody. Chcą się dowiedzieć, jak działa ten skauting, w którym spędzili kawał życia. Wreszcie będą mogli przekazać dalej bogactwa, które otrzymali od niezapomnianych szefów, często najważniejszych wzorów w życiu – świadomość, że niedługo sami staniemy się kimś takim, czasami jest nie do pojęcia… Co takiego robiła moja drużynowa, że całym sercem pokochałam drużynę i przy okazji ją; co miał w sobie ten przyboczny, skoro dzięki niemu tak się zapaliłem do budowania jakichś przerażających konstrukcji z niezbyt godnego zaufania sznurka? Pytanie „Jak ta kadra to robiła?!” jest motorem napędowym do uczenia się pedagogiki. Będąc w kraalu na wyjeździe, możemy to obserwować. Najcenniejsze, co można otrzymać na służbie czasowej, to przestrzeń do obserwacji, jak działacie – przede wszystkim w trudnych sytuacjach. 

                      Na zimowisku drużyny, w której miałam służbę czasową, jednego wieczoru dwa razy przyjechała straż pożarna. W tym samym budynku, w którym miałyśmy zimowisko, odbywała się dyskoteka. Didżej wpadł na błyskotliwy pomysł puszczenia dymów, które włączyły alarm przeciwpożarowy. Tylko zrobili to w budynku, którego alarm był podpięty do OSP… 

                      Gdy strażacy przyjechali po raz drugi, większość z nich z trudem ukrywała śmiech, gdy widziała znów te same blade i przerażone harcerki w pełnej gotowości do ewakuacji oraz mocno zawianego didżeja, mamroczącego, że to już się nie powtórzy. Byłoby to, oczywiście, super zabawne, ale kadra miała naprawdę dość.

                      W ten sposób właśnie, będąc w środku tego wszystkiego, widziałam prawdziwy strach drużynowej o dziewczyny, kiedy cały budynek wibrował dzikim wyciem, a na piętrze trzasnęły za harcerkami pierwsze drzwi. Zobaczyłam bardzo z bliska, „jak ta kadra to robi” i po raz pierwszy doświadczyłam ich emocji; nie widziałam będąc harcerką, że kadra się boi, że kadra nie jest pewna co zrobić i to nie tylko w poważnych jak ta sprawach. Do głowy by mi nie przyszło, że kadrze czasami wyrwie się kwik paniki na widok pająka albo stęknięcie niechęci na widok mokrych butów, które trzeba założyć na suche i ciepłe stopy, a potem uśmiechnąć się dzielnie i pogalopować przez las na apel. Na tym zimowisku zrozumiałam, że to działa zupełnie inaczej niż myślałam. 

                      To był moment zwrotny, w którym zaczęłam wierzyć w to, że ja też dam radę być tym kraalem, jeżeli te wszystkie potężne osoby także przeżywają porażki, niepewność, strach – ale sobie z tym radzą. Widziałam opanowanie przybocznej, która rozluźniała atmosferę. Patrzyłam na gotowość drużynowej, zbierającej wszystkich na miejscu w całkiem logiczny i uporządkowany sposób, mimo że wyglądała, jakby miała zaraz zemdleć. To nie był jedyny trudny moment tego wyjazdu, a ja obserwując to wszystko, nauczyłam się od nich bardzo wiele. Ale najwięcej dało mi to, że dziewczyny nie ukrywały przede mną drobnych niedociągnięć. Młodym jest bardzo potrzebne uświadomienie sobie, że kadra robi błędy. Dodatkowo – szefie, jeżeli młoda droga może się nauczyć na twoim błędzie zamiast popełniać ten sam, to nie warto chować przed nimi niedoróbek. Zapewniam, że stać nas na własne błędy. Więc jeśli na przykład w pociągu zostanie twój beret, niech to będzie nauczką również dla tej dziewczyny w czerwonej chuście, która gapi się tak, jakby ją to śmieszyło. Niech się gapi, na zdrowie, ale niech pilnuje swojego beretu do końca życia. 

                      Pomóc w dostrzeżeniu prawdy o sobie – bez pokory ani rusz

                      Skoro mowa o niedociągnięciach, warto wspomnieć też o podziale zadań, który może nastręczać problemów. Czy należy tej ogarniętej inaczej osóbce, która tyle samo co baretek ma odpowiedzialności, mądrości życiowej i doświadczenia – powierzać zadania? Spójrzmy na to z tej strony: jak inaczej młoda droga ma się przekonać, że niewiele jeszcze wie? Musi popełnić błąd. Położyć gorący garnek prosto na świeżo wypleciony stół, obrócić mapę zastępu proszącego o radę gdzie się udać do góry nogami, oblać się od stóp do głów wodą z baniaka przy latrynie i wejść w wybitnie złym momencie z „Sanctus, Sanctus”. Tylko wtedy nad podziw elastyczne wyobrażenie o sobie młodej drogi nie rąbnie ponad skalę, bo – uwierzcie – kiedy pierwszy raz zobaczyłam się w czerwonej chuście, czułam, że nikt już nie może mnie niczego nauczyć; byłam wielka, byłam doświadczonym kraalem, byłam o krok od HR. Było to tuż po przejściu do ogniska, gdy moje oblicze ukazało mi się w mijanym oknie. Na szczęście wszystko wróciło do normy w trybie dość przyspieszonym, ponieważ zagapiłam się na to odbicie i z rozmachem łupnęłam w moją nową szefową ogniska. Nie wszyscy jednak mają tyle szczęścia, więc, z całym szacunkiem do młodych – ego należy im obniżać! Również przez powierzanie poważnych zadań. Zapewniam – jeżeli wszystko im wyjdzie bezbłędnie, trzeba zrobić wywiad w kadrze, bo wówczas na pewno ktoś im pomagał. 

                      Pokazać przykład – pamiętać o swojej roli  

                      Waga powierzanych zadań i odpowiedzialności również jest kluczowa. Próby wyręczania się młodą przewodniczką w rzeczach nudnych i banalnych, które może zrobić każdy, prawdopodobnie ją zniechęcą. Dodatkowo, autorytet drużynowej może lekko sklęsnąć, kiedy młoda wywęszy cień lenistwa w jej częstych prośbach o przyniesienie wody. Jeżeli sklęśnie tylko w oczach młodej, pół biedy. Problem pojawia się w sytuacji, w której widzą to zastępowe – a uwierzcie, one z uwagą was obserwują… Obserwacja takiego traktowania może prowadzić tylko w dwie strony. Pierwsza opcja dzieje się, gdy zastępowa posiada samodyscyplinę i jest dojrzała – wówczas… tak, długo będziecie odbudowywać autorytet w jej oczach. Druga – gdy zastępowa jest świeżo upieczona lub po prostu niewychowana; w tym przypadku weźmie z was ona przykład, wysługując się zastępem tak, jak wy młodą. Ciężko sobie w ogóle wyobrazić, jaka spirala zostanie puszczona w ruch, bo przecież każdy członek zastępu to odczuje – nadwątlone zaufanie w tylu relacjach ciężko będzie odbudować. I to wszystko ma się zepsuć tylko dlatego, że drużynowej się nie chciało? Chyba nie jest to opłacalny biznes… Tu nawet większe znaczenie od tego, jak się poczuje ten harcerz na służbie czasowej, ma to, jak to odczuje wasza jednostka! 

                      Pokazać służbę – pokora w praktyce 

                      Chodzi więc głównie o pokazanie miejsca w hierarchii. Więc chociaż ono nie jest całkiem bez znaczenia, jako przyszli szefowie potrzebujemy odkrywać, że jeszcze dużo nam brakuje. Żebyśmy mogli się rozwijać i wyciągnąć z tego roku jak najwięcej – musimy wiedzieć, że jeszcze dużo przed nami. Co z tego wynika – nie obejdzie się bez pracy i rezygnacji ze swojego komfortu na wyjeździe. Spójrzmy na samą nazwę naszego etapu rozwoju. To, że jesteśmy na „służbie czasowej”, nie oznacza, że jedziemy na wyjazd odpoczywać. Jedziemy… służyć czasowo. Młoda droga odcedza w ten sposób tych, którzy nie przyjmują tego do wiadomości. Wy zorganizowaliście to wszystko logistycznie i zasobowo, my za to mamy ambicje i chęć nauki. Grę rozłożyć umiemy, dwie nogi mamy, jakieś szare komórki też się gdzieś tam pod beretem pałętają. Damy radę rozpalić ogień na herbatę, rozbicie namiotu również nie wykracza poza nasze możliwości – nawet jeżeli chętniej przygotowalibyśmy całodniową grę i całonocną ekspresję. 

                      Pokazać rolę w grupie – kontakt z drużyną 

                      Kiedy przez chwilę mocno mi się odechciało być harcerką, a ktoś pytał, co mnie trzyma w skautingu, odpowiadałam bez namysłu, że ludzie. I mimo tego, że teraz jestem tu dla wszystkich jego elementów, a ludzie już nie muszą mnie „trzymać”, dalej te relacje są dla mnie czymś bardzo ważnym. Z wyjazdów najbardziej zapadały mi w pamięć te wspomnienia, w których to ludzie grali główną rolę; nie świetne gry czy klimatyczne ekspresje, ale przełomowe rozmowy do nocy i budowanie przyjaźni silniejszych niż jakiekolwiek inne, bo takich, które przeżyły naprawdę sporo. Można nieźle poznać człowieka, z którym razem trzęsło się na warcie, spało pod masztem, żeby nikt go nie ukradł (misja zakończona niepowodzeniem) i spaliło kuchenkę na konkursie kulinarnym. Rozmowy o trzeciej nad ranem na wyjeździe są już wyprute z jakiegokolwiek udawania – wtedy już nikt nie ma do tego głowy. I tak budują się przyjaźnie na całe życie.

                      Są relacje ludzi na tym samym etapie rozwoju, ale są też między ludźmi będącymi na różnych etapach. Pierwszy typ w ognisku nadal jest obecny, ale drugiego zaczyna brakować. Młoda droga to pierwszy moment, kiedy nie należy się do grupy ludzi na różnych poziomach. Te różnice umożliwiały mi patrzenie niemal z uwielbieniem na starsze harcerki i kraala i motywowały do bycia przykładem dla młodszych. Bałam się trochę, że ten rok będzie w pewien sposób wybrakowany pod tym względem, ale miałam umożliwiony kontakt z drużyną. Byłam delegowana do pilnowania, żeby posprzątały do końca i w innych tego typu sprawach, więc – chętnie korzystając z każdej ku temu okazji – przeżyłam kolejne kilka naprawdę poruszających rozmów i poznałam jeszcze więcej cudownych ludzi. Szefowo! Jeżeli twoja młoda przewodniczka przypadkiem się nudzi, niech wydaje podwieczorki albo zbierze drużynę na śpiewogranie. Bo kiedy na koniec wyjazdu harcerki przyszły do mnie, żeby się pożegnać, na radach dobrze o mnie mówiły i chciały jeść obok mnie, to było najwspanialsze docenienie, jakiego doświadczyłam. I to wszystko nie wydarzyłoby się, gdyby nie czas, który mogłam z nimi spędzić.  

                      Drodzy szefowie, na zakończenie chciałabym wam przypomnieć, jak bardzo luźna jest sama młoda droga. Oprócz przemyśleń egzystencjalnych na tematy narzucone przez ślady i comiesięczne spotkania, na które nie trzeba przygotowywać praktycznie nic, mamy tylko wędrówki. Tęsknimy trochę za takim harcerskim zasuwaniem, które może i było czymś wyczerpującym, ale przecież jesteśmy tu dalej. A będąc tu i targając ten mundur do szkoły, kiedy nie opłaca się wracać do domu między szkołą a skautowaniem – pokazujemy, że dalej piszemy się na ten wysiłek. Jeszcze nie mamy dość latania po lesie, wymagania od siebie, wkładania sztywnego z wilgoci munduru w lodowaty poranek i jedzenia spalonych, bliżej niezidentyfikowanych potraw. Dalej kręcą nas górskie szlaki, rozwój duchowy, służba, świeże powietrze, przyjaźnie i msze święte na mchu i szyszkach. Możecie od nas wymagać – śmiem nawet zaryzykować stwierdzenie, że tego potrzebujemy. I że nawet najbardziej rozleniwiona młoda, chociaż nigdy tego nie przyzna, z ogromną radością rozpali po raz milionowy ten ogień –nawet pod kawę. Kiedy podetknie zapałkę pod mokrą korę, dmuchnie nie tam, gdzie trzeba było i wszystko jej zgaśnie, wbrew wściekłemu mamrotaniu pod nosem pomyśli niechcący: „tęskniłam za tym od początku roku”.

                      Znowu te młode w moim kraaluPobierz

                      Fot. na okładce: Monika Wójcik

                      Ida Pankiewicz


                      Obecnie młoda przewodniczka z Wrocławia, w skautingu zakochana od 9. roku życia. Zafascynowana żeglarstwem, górami i literaturą. Syndrom Włóczykija – uwielbia wędrować przed siebie, poznając nowe miejsca, a cel wędrówki odkrywać po drodze
                      Opublikowane w

                      Szlakiem Ojców cz. 2. – formacja jezuicka 

                      Kiedy więc zechcesz mnie za syna, o Loyolo, 
                      Kiedy będę odziany w twą skromną sutannę?… 
                      Szukam szczęścia! Lecz szczęście jest tam! 
                      ~Jakub Sevin 

                      W drugiej części cyklu Szlakiem Ojców prześledzimy okres formacji o. Jakuba Sevina SJ, trwający łącznie 18 lat, przeplatany koniecznością wyjazdu z rodzinnej Francji  do Belgii czy przetaczającą się przez te kraje wojną światową. To właśnie wtedy kształtował się charakter i duchowość Jakuba i wykuło jego kapłaństwo.  W tym też okresie zetknął się po raz pierwszy z brytyjskim skautingiem. Zapraszam do lektury! 

                      3 września 1900 roku Jakub wyruszył z Lille do Amiens, by w towarzystwie szkolnego kolegi  wspólnie udać się do nowicjatu jezuickiego w Szampanii w Saint-Acheul, gdzie od razu wzięli udział w rekolekcjach prowadzonych przez o. Paula Motte SJ, po których Jakub pozostawił krótką notatkę: 

                      „9 września 1900, św. Piotra Klawera SJ ostatni wybór (decyzja). 

                      Argumenty za: By ocalić moją duszę. By ocalić dusze innych. By mieć regułę, przełożonych, wspólnotę. By nie być pospolitym”. 

                      Decyzja została podjęta: Jakuba przyjęto do nowicjatu, a rodzice listowne wyrazili zgodę: ojciec Adolf Sevin okazał wsparcie i zachętę oraz ufność Bogu, podczas gdy matczyne serce wyraziło niepewność, ale i zaufanie dla decyzji: „Twój powrót na kilka dni byłby okrutną słodyczą… (…) Myśl, że sprzeciwiając się odebrałabym ci szczęście, może nawet do końca życia, odbiera mi odwagę by się sprzeciwić”. 

                      Jakub Sevin w czasie nowicjatu; po lewej jego siostra i brat 

                      W sobotę 15 września 1900 roku, w święto Siedmiu Boleści Maryi, Jakub otrzymał sutannę jezuicką. O jego pierwszym roku wiadomo relatywnie niewiele poza tym, że: głosił katechezy, prowadził świetlicę na przedmieściach Amiens i odbywał nowicjacką próbę polegającą na posłudze w szpitalu. Swoje rekolekcje nowicjackie o. Jakub miał później określić jako „trzydzieści dni z niebem spędzonych na ziemi”. Codzienne życie poza nauką i aktywnościami obejmowało też spacerowanie z innymi klerykami po ogrodzie, zmawianie przy tym różańca, czytanie O doskonałości chrześcijańskiej Rodrigueza czy zachodzenie na adorację Najświętszego Sakramentu. 

                      W wyniku francuskiej batalii prawnej rządu (prawa Julesa Ferny’ego z 1880 roku zakazujące edukacji jezuickiej oraz z 1901 roku nakładające na rząd wyłączne prawo zatwierdzania zgromadzeń), jezuici zmuszeni byli do przeniesienia swoich kolegiów z kraju bądź działania „po cichu” – w ten oto sposób nowicjat o. Jakuba Sevina we wrześniu 1901 przeniósł się do Belgii; jezuita nie mógł wrócić na stałe do Francji przez kolejnych 18 lat nauki, przerwanych przez wojnę. 

                      Towarzysze wspominali go jako raczej surowego, starającego się dostosować do warunków formacji, jednocześnie chętnie angażującego się w służbę dzięki naturalnej hojności. Był aktywny i spontaniczny, a od drugiego roku nowicjatu wrócił do pisania poezji, szczególnie dotyczącej Matki Bożej. 

                      Latem 1902 Jakub przygotowywał się gorliwie do swoich pierwszych ślubów, które złożył 5 września, wtedy też otrzymał swój krzyż jezuicki – ten sam, który będzie trzymał na piersi w dniu śmierci, szepcząc „Mój towarzysz, to mój towarzysz”. W dniu ślubów pocieszał bliskich listem: „Nie płacz, matko… Raczej módl się do Najświętszego Serca”. 

                      Dalszą część jego formacji silnie naznaczył asceta i mistyk, nowy mistrz nowicjatu – o. Ludwik Pouiller SJ, uczący młodych jezuitów rozeznawania duchowego, a także nauk o zjednoczeniu z Bogiem, o poszukiwaniu woli Bożej, o miłość do Matki Bożej czy o ascezie będącej odpowiedzią na łaskę. Jego wpływ był kluczowy dla formowania się chrystocentrycznej duchowości Jakuba. 

                      Po ślubach Jakub został przeniesiony z Arlon do Antoing, by wznowić studia licencjackie z języka angielskiego. W Gandawie, otrzymał tonsurę i święcenia niższe z rąk tamtejszego biskupa, ks. Antoniusa Stillemansa. Mimo, że zaliczył końcowy egzamin pisemny, dwukrotnie nie zdał ustnego i ukończył studia dopiero w 1904 roku. Przez kilka kolejnych lat uczył angielskiego w kolegium we Florennes w Belgii. Był to dla niego wymagający czas, w czasie którego wspomagał się kolejnym powrotem do pisania poezji. Jego czas pochłaniało wiele godzin zajęć lekcyjnych, komponowanie tekstów dla teatru szkolnego (którego był dyrektorem), lekcje retoryki czy wreszcie wakacje w Anglii w Roehampton, na południowy zachód od Londynu. 

                      W 1907 Jakub wyjechał do Gemert w Holandii na studia filozoficzne, w trakcie których uczył się tomizmu od jezuickich znawców tej materii. Sam Jakub zainteresował się wtedy pedagogiką, której niestety nie zdążył jej dobrze zgłębić. Jednocześnie był to czas pierwszych próbom kaznodziejskich, wygłaszanych wobec współbraci, z których uwagi Jakub zachował na przyszłość; ćwiczeniom tym towarzyszyło również zaangażowanie społeczne: w trakcie trzydniowych obchodów z okazji beatyfikacji Joanny d’Arc w 1909 roku, Sevin był jednym z konferansjerów i wygłosił swój panegiryk na jej cześć.  W 1910 – mając 28 lat – został posłany do nauki retoryki w kolegium w Antoing. 

                      Zdjęcie z obozu dla młodzieży w Boulogne-sur-Mer w 1909 roku wskazujące na zainteresowanie Jakuba, wówczas kleryka, aktywnościami dla młodzieży w ramach działania świetlic jezuickich. 

                      Ten okres formacji przeplatał w sobie duchowe pociechy i oschłości, opisywane przez Jakuba w kolejnych wierszach, w czasie których toczył wewnętrzne walki  i oczyszczał swoje powołanie, przemieniając smutek i zniechęcenie w głębokie, osobiste przywiązanie do Chrystusa. 

                      „1911… W końcu teologia” – zanotował Jakub. Kolejne lata formacji musiały mu się niesamowicie dłużyć, zaś jego żarliwy temperament zapewne pragnął działania. Zdaniem swoich towarzyszy, mimo bycia artystą i literatem, poważnie podchodził do studiów, pilnie notując na wykładach i wszystko przyjmując z uśmiechem. 

                      Wykładowcy na jego studiach przykładali wagę do nauczania tomizmu, apologetyki, mistyki i uczulali na kwestię potępionej wówczas herezji modernizmu. Jakub zaś, poza samą nauką, rozwijał dalej swoją duchowość: w piśmie „Posłaniec Serca Jezusowego” z grudnia 1911 poświęcił długi artykuł jednej ze swoich najbliższych świętych, „Małej świętej z Lisieux, Siostrze Teresie od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza”, do której żywił głębokie oddanie, odkąd w wieku 17 lat poznał jej „Małą drogę dziecięctwa duchowego”. 

                      W 1913 roku na łamach „Les Études” ukazały się dwa artykuły autorstwa o. Caye SJ krytykujące nowopowstały angielski ruch młodzieżowy, który już w 6 lat osiągnął  wielki sukces. Brat Jakub, mając spędzić swoje letnie wakacje w Roehampton w Anglii, postanowił wyrobić sobie pogląd na jego temat „z pierwszej ręki”. Spotkał się ze skautami, przeprowadził wywiady, zdobył pisma. Spotkał się też z biskupem pomocniczym Westminsteru, by spytać go o opinię,  a nawet obozował ze skautami, dzięki czemu powrócił do Belgii z bogatym zasobem wiedzy na temat rodzącego się skautingu. Jednak w tamtym czasie jego głównym zmartwieniem było ukończenie studiów i przygotowanie się do święceń kapłańskich. 

                      W 1914, na trzecim roku teologii w Enghien, w święto Zwiastowania Jakub przyjął święcenia subdiakonatu z rąk biskupa Lille, zaś 3 maja został wyświęcony na diakona. Niedługo później, po 14 latach formacji, po raz pierwszy mógł odwiedzić rodzinne Tourcoing, spotkać rodziców i udzielić im komunii świętej. 2 sierpnia 1914 roku biskup Tournai udzielił mu święceń prezbiteratu – jednak z powodu wybuchu I Wojny Światowej, nikt z rodziny nie mógł mu towarzyszyć ani przy święceniach kapłańskich, ani w czasie prymicji. 

                      Będąc zwolnionym z francuskiej mobilizacji, został wysłany przez prowincjała do Anglii do kardynała Bourne’a (którego poznał w czasie badania skautingu) po czym, nie mogąc wrócić do Belgii z powodu niemieckiej inwazji, Jakub udał się do francuskiego Lille, by  zostać kapelanem wojskowym. Przez nadmiar chętnych, prowincjał odesłał go do zajętego przez Niemców Enghien . Nie mogąc zrobić nic innego, Jakub kontynuuje czwarty rok teologii. 

                      W 1915 roku w okupowanej Belgii Jakub przeżywał swoją jezuicką trzecią probację, rok próby przed wysłaniem go na misję. Panowała tam żelazna dyscyplina: „Absolutna izolacja”, zanotował Jakub. Żadnych pism, listów czy wierszy. Dopiero po około trzydziestu latach Jakub rzucił trochę światła w swoich zapiskach na ten okres, wskazując, że ich opiekun wyznawał doktrynę ascezy, wyrzeczenia i surowości – próbując „tercjarzy” poprzez zniechęcenie, by docelowo ich umocnić. 

                      W sierpniu 1916 roku Jakub zostaje wychowawcą w kolegium w belgijskim Tuquet, przy granicy z Francją. Zaczął pisać tam nieregularny dziennik, dający wgląd w ten okres. Jesienią wojska niemieckie zakazały otwarcia przygranicznej szkoły – mimo, że w internacie przebywała już część uczniów. Dało to bratu Jakubowi przestrzeń do przygotowania notatek na zajęcia oraz do szykowania pierwszych prób wychowawczych i dyskusji pedagogicznych na temat skautingu. Sam jeszcze nie nazywał tego explicite skautingiem, chociaż aplikował metody poznane 3 lata wcześniej w Anglii. Rozpoczął także spisywanie i redakcję swoich wniosków i obserwacji w oparciu o artkuły i pisma dot. skautingu, które przywiózł był ze sobą w 1913 roku. Po wojnie wyda je jako „Skauting. Studium dokumentów i metody zastosowania” 

                      2 lutego 1917 roku, w wieku 35 lat, Jakub złożył swoje solenne śluby, którym towarzyszyło uroczyste przedstawienie uczniowskie. Ponownie, z powodu zamkniętej granicy, jego rodzina nie mogła mu towarzyszyć. W tym okresie ojciec Jakub prowadził aktywne duszpasterstwo: głosił konferencje o Najświętszym Sercu dla trapistek, wygłosił rekolekcje dot. Boleści Maryi czy też założył Ligę Eucharystyczną Joanny d’Arc, liczącą dwieście dziewcząt. Niestety, jego traktat przeznaczony dla tej wspólnoty nie uszedł jezuickim cenzorom: jego twierdzenia, że spowiedź jest „spotkaniem miłości” zaś dziecko powinno „wzbudzić akt wiary w obecność Naszego Pana w swoim kapłanie” miały być uznane za zbyt śmiałe, Jakub musiał się więc z nich pokornie wycofać. 

                      Jesienią 1917 roku szkoła, mimo niewielkiej liczby uczniów, w końcu mogła wznowić działalność. . Kolejne miesiące jezuita spędził na pierwszych próbach wdrożenia metod skautowych. Następnie, we wrześniu 1918 roku został posłany do Antwerpii, gdzie zachorował na grypę i trafił do szpitala. Wrócił stamtąd niemal w przeddzień zawieszenia broni. Następnie trafił do kolegium w Mouscron – wciąż zawieszonego – gdzie kontynuował próby wdrożenia skautingu oraz działania Ligi Eucharystycznej. Dopiero w styczniu 1919 roku został skierowany do nauczania we francuskim Metz, kończąc jego 18-letni pobyt za granicą. Chwilę później jednak jego słabe zdrowie skierowało go na kilkumiesięczną rekonwalescencję do Włoch. 

                      „Znałem ojca Jakuba Sevina od dziecka. Był on doskonałym uczniem, gorliwym i entuzjastycznym, czułym na wszystko, co wielkie i piękne. Widząc go, myślało się o Rycerzach z dawnych czasów, nie odkrywszy nawet głębi jego chrześcijańskiej duszy. Jego wstąpienie do jezuitów było dla wszystkich wielkim zaskoczeniem. Niewątpliwie chciał on nałożyć na swą gorliwość ścisłą dyscyplinę, by uczynić ją jeszcze skuteczniejszą w służbie młodym ludziom, którym miał poświęcić swoje życie. 
                      Swój wpływ początkowo wywierał na uczniów poprzez nauczanie, następnie zaś przyszedł dzień, gdy poszerzyło się jego pole działania. W angielskim skautingu odkrył on formę wychowania młodzieży, która odpowiadała jego temperamentowi, która zdawała mu się być zdolna do wykuwania charakterów szlachetnych i mężnych, młodzież zawsze gotową do oddania się na rzecz innych. To on dał początek Skautom Francji i wszystkim katolickim gałęziom Skautów i Przewodniczek.” 

                      Kardynał Achille Lenart, 1951 

                      W kolejnej części przyjrzymy się dokładniej początkom skautingu o. Jakuba! 

                      Szlakiem Ojców cz 2 – formacja jezuicka poprPobierz

                      Fot. na okładce: Monika Wójcik

                      Przemysław Stocki


                      Hufcowy białostocki, wcześniej przez 3 lata jedyny drużynowy w województwie, następnie inicjator lokalnej PuSzczy. Kocha francuskie śpiewy, stara się szerzyć świadomość o korzeniach "naszego" skautingu - oraz o szkole włoskiej skautingu. Wróg plastikowego sznurka do snopowiązałek - a dlaczego, zapraszam do dyskusji!
                      Opublikowane w

                      Decyzyjność – czyli jak psuć rzeczy i robić sobie krzywdę

                      „Dobre decyzje są wynikiem doświadczenia, a doświadczenie zdobywa się poprzez podejmowanie błędnych decyzji.” ~ Mark Twain. 

                      Będąc jeszcze harcerzem, mój drugi drużynowy, przy okazji pogadanki o BHP podczas pierwszego dnia pionierki, zwykł mawiać: „Pierwsza zasada obozu: jeżeli ktoś zrobi sobie krzywdę, to przegrywa”. Przyznam, że sam ten zwyczaj przejąłem, jako zabawną formę przypominania o bezpieczeństwie. Za każdym razem, gdy słyszę lub wypowiadam te słowa, uśmiecham się w duchu – wiem przecież, że nikt nie robi sobie krzywdy celowo, ale jest to niepożądany wypadek przy pracy. 

                      Wydaje mi się jednak, że w istocie skautingu bardziej leży akceptacja ryzyka krzywdy niż stawianie bezpieczeństwa na pierwszym miejscu. I proszę, zanim doniesiecie o mnie do kuratorium, przeczytajcie do końca.  

                      W poniższym artykule szukam zarówno granic Przestrzeni Wolności (przed przeczytaniem serdecznie polecam zapoznać się z artykułem Ignacego Piszczka o tym samym tytule, dostępnym w Przestrzeni), jak i praktycznych wskazówek jak powierzać decyzyjność.  

                      Ryzyko 

                      W skautingu wiele mówimy o konsekwencjach, o przestrzeni wolności. Wolności – czyli (jak twierdzi PWN): „możliwości podejmowania decyzji zgodnie z własną wolą”.  

                      No właśnie – decyzji. Decyzji, które mogą mieć różne skutki – zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wolność ma to do siebie, że zawiera w sobie element ryzyka, jest niebezpieczna. Gdybyśmy zawsze wiedzieli, co zrobi nasz podopieczny – to nie byłoby wtedy mowy ani o przestrzeni wolności, ani o skautingu. W naszej metodzie, tak jak w samej wolności, ryzyko jest immanentne . 

                      Tworząc przestrzeń do samodzielnego podejmowania decyzji i powierzając odpowiedzialność młodym, wiele ryzykujemy, jednak wiemy, że ryzyko to się opłaci w długim terminie. Liczymy, że na podstawie swoich decyzji – trafnych i błędnych – nasi podopieczni będą się rozwijać, uczyć, zdobywać doświadczenie. Jest to podejście jak najbardziej słuszne. 

                      W praktyce powierzanie decyzyjności okazuje się trudniejsze niż mogłoby się wydawać. 

                      Najczęściej wątpliwości prześladują nas w dwóch sytuacjach: kiedy nasi podopieczni podejmują błędne decyzje oraz kiedy realizują powierzone im zadania w inny sposób, niż sami byśmy je zrealizowali. 

                      Zła decyzja to… dobra decyzja? 

                      Na początku zdefiniujmy, co rozumiemy pod pojęciem „złej” decyzji – gdyż, gdy dłużej się nad tym zastanowimy, niewiele decyzji okazuje się całkowicie złymi. Co więcej – nie każda decyzja, która początkowo wydaje się błędna, daje jedynie złe owoce. Jako błędną decyzję rozumiem tutaj decyzję, wskutek której albo zamierzony cel nie jest osiągnięty, albo zostaje osiągnięty środkami dalekimi od optymalnych (marnotrawstwo zasobów, czasu), albo dzieje się szeroko pojęta krzywda. 

                      Pierwsze dwa rodzaje błędnych decyzji są dla szefa zawsze pokusą: czujemy nieodpartą chęć wytłumaczenia podopiecznemu, że w ten sposób się nie da, sposób realizacji jest do bani, a zupa była za słona. Czujemy chęć podjęcia decyzji za niego, ponieważ sami mamy już pewne doświadczenie, może kiedyś sami popełniliśmy ten błąd, próbowaliśmy tego, w co właśnie pakuje się nasz harcerz czy harcerka. Jednak tego typu błędne decyzje podjęte samodzielnie przez harcerza, mogą mieć ogromną wartość pedagogiczną na dłuższą metę, podczas gdy „poprowadzone za rączkę” dobre decyzje często rozwiązują problem jedynie tu i teraz. Tego rodzaju decyzje są może nieoptymalne, jednak w gruncie rzeczy nie są złe same w sobie. W końcu dzięki nim osoba uczy się, co działa, a co nie, jak można coś zrobić lepiej. Błędne decyzje polegające na nieosiągnięciu celu lub osiągania go w sposób nieefektywny możemy w zasadzie nazwać inaczej: to „nieoptymalne decyzje”. 

                      Trzeci rodzaj złych decyzji to sytuacje, w których przez działanie stała się jakaś krzywda – materialna, społeczna czy inna. Powstała jakaś szkoda, którą trzeba naprawić. Pedagogicznie – ogromny potencjał do wykorzystania! Fakt, że skutki naszych wyborów zabolały nas lub kogoś, są potężnym bodźcem do rozwoju i refleksji nad własnym zachowaniem. A jeśli sytuacji towarzyszą duże emocje – mamy gwarancję, że nauka wyciągnięta z tej sytuacji pozostanie z podopiecznym na długo. 

                      Pozwólmy harcerzom i harcerkom podejmować błędne decyzje!  
                      Pozwólmy im robić sobie krzywdę, zdobywać doświadczenie i ponosić konsekwencje błędnych decyzji. 

                      fot. Archiwum Autora

                      Czy zła decyzja ma coś, o czym dobrej decyzji nawet się nie śniło? 

                      Błędne decyzje zmuszają nas, choć w minimalnym stopniu do refleksji. Pobudzają nas do myślenia. Dlaczego się nie udało? Jak mogę zrobić to lepiej? Dlaczego to, co zrobiłem, kogoś zabolało? Co mogę zrobić w przyszłości, aby uniknąć podobnych sytuacji?  

                      Ponadto poczucie krzywdy, straty, ból, a czasem nawet uczucie zawodu, utrwalają w naszej pamięci dane doświadczenie. Z reguły silne emocje utrwalają wspomnienia, zatem jako szefowie tym bardziej powinniśmy zważać na to, w jaki sposób przeprowadzamy „sytuacje kryzysowe” w naszych jednostkach, takie, które wiążą się z silnymi emocjami u naszych harcerek, harcerzy czy wilczków. 

                      O ile sama „zła” decyzja może nigdy nie będzie dobra, o tyle możliwości pedagogiczne, jakie stwarza, są przeogromne, a długofalowo, dobro, jakie może wyniknąć z pojedynczej trudnej sytuacji, może być gigantyczne. 

                      Granice autonomii 

                      Gdzie są jednak granice dla takiego popełniania błędów i robienia sobie krzywdy? 

                      Najpewniej na obozach szkoleniowych mogliście usłyszeć o trzech: „zagrożeniu zdrowia, życia i moralności”. Ktoś dociekliwy zauważyłby pewnie, że granice te są dosyć uznaniowe, płynne, bardzo zależne od sytuacji. To prawda. Każdą sytuację należy rozpatrywać indywidualnie, biorąc pod uwagę potencjalne konsekwencje, ich trwałość i rozmiar. Warto zauważyć, że te kryteria odnoszą się jedynie do trzeciej kategorii „złej decyzji” – wyrządzania sobie lub komuś krzywdy. W przypadku „nieoptymalnych decyzji” powiedziałbym, że granice autonomii może wcale nie istnieją (lub leżą na dnie kasy drużyny). 

                      Wejdę tutaj w niewielką polemikę w sprawie granic krzywdy, a może bardziej zachęcę Was do samodzielnej refleksji nad tym, gdzie one leżą. Jasne jest, że uszczerbek na zdrowiu, życiu czy moralności jest po prostu zły, nazywajmy rzeczy po imieniu. Należy zrobić wszystko, co można, aby zapobiec jego wystąpieniu, nie bagatelizując ryzyka. Jednak zacięcie się nożem, złamana ręka podczas Wielkiej Gry, czy kłótnia w zastępie zakończona bójką i podbitym okiem się zdarzają . Zależy nam na tym, aby tego typu krzywdy nie miały miejsca, robimy wszystko, co w naszej mocy, aby im zapobiec, jednak nie rezygnujemy z wolności harcerzy, aby mieć stuprocentową pewność, że się nie wydarzą. Gdybyśmy chcieli całkowicie wyeliminować ryzyko, musielibyśmy zrezygnować z olbrzymiej części naszych zajęć i metody. Dopuszczamy krzywdę, która jest możliwa do naprawienia i nie powoduje poważnych i długotrwałych skutków. 

                      Moralność jest nieco trudniejsza do ubrania w sztywne ramy i wyważenie potencjalnej krzywdy oraz potencjalnych zysków pedagogicznych. Dostrzeżenie, że jakieś zachowanie powoduje krzywdę moralną, podkreślenie tego przez szefa, a także bardzo ważne – porozmawianie i wyciągnięcie wniosków z podopiecznymi – jest niebagatelną okazją do wzrostu. Zapobiegamy demoralizacji; jednak gdy już wystąpi, nazwanie jej i wyciągnięcie wspólnej nauki z podopiecznymi może przynieść wielką wartość. Trzeba pamiętać, że sytuacje, w których naruszane są znane chłopakom normy moralne oraz ideały harcerstwa (skautingu), dają im w szczególny sposób możliwość rozwoju. Nie chcemy, aby takie wydarzenia miały miejsce, lecz gdy już wystąpią, wykorzystajmy je wychowawczo.  

                      Ponownie – nie zachęcam do robienia sobie krzywdy czy to fizycznej, czy jakiejkolwiek innej, broń Boże! Pozwalamy na błędy, o ile są one możliwe do naprawienia lub nie skutkują trwałym i poważnym uszczerbkiem. Zauważam jedynie, że często najbardziej wartościowe lekcje w życiu naszych podopiecznych (a także naszym) wynikają z sytuacji trudnych, bolesnych, kryzysowych, z wyrządzonej krzywdy, z tego wszystkiego, czego w życiu chcemy unikać. 

                      Mleko się rozlało?  

                      Najważniejszy etap wyciągania nauki z błędu dzieje się PO, a nie W TRAKCIE błędnej decyzji. Rozmowa, wyciągnięcie wniosków, uświadomienie i naprawa szkody to elementy, które pozwalają dojrzewać naszym podopiecznym już po samym fakcie popełnieniu błędu. Jeżeli była to nieoptymalna decyzja, życie często samo nauczy kolejnym razem podjąć ją lepiej – uczymy tego przez życie w przyrodzie, naturalne konsekwencje oraz wszelakie gry. W przypadku błędów, wskutek których stała się krzywda, rozmowa i rekompensata stają się jeszcze ważniejsze. Nie możemy zostawić sytuacji bez komentarza czy rozmowy na jej temat: naszym zadaniem jest pokazać właściwą drogę naprawy sytuacji i pomóc wyciągnąć wnioski. Bardzo ważne jest wyraźne wskazanie szkody, ale też równoczesne pozostawienie przestrzeni lub ewentualne popchnięcie w kierunku jej naprawy – naszym celem nie jest przecież wzbudzanie dalszego poczucia winy, ale nauczenie radzenia sobie w sytuacji, w której kogoś skrzywdziliśmy, adekwatnie do krzywdy i dojrzałości podopiecznych. 

                      fot. Archiwum Autora

                      Praktyka  

                      Jak delegować zadania i dawać autonomię, aby przynosiło to dobre owoce?  

                      Wybierz odpowiednią osobę do właściwego zadania – Przydzielając zadanie czy powierzając decyzję do podjęcia, pamiętaj o konkretnych osobach, ich potrzebach, zainteresowaniach, mocnych i słabych stronach. 

                      Deleguj precyzyjnie i transparentnie – Powierzając zadanie, określ jasno pożądany cel, opisz wymagania, jasno wytycz granice. Podkreśl, które aspekty wykonania zadania mogą być zmienione lub dostosowane przez osobę wykonującą, a które muszą pozostać niezmienione.  

                      Zapewnij zasoby – Powierzając zadanie, upewnij się, że osoba posiada wszelkie potrzebne zasoby, informację i wiedzę do jego realizacji. 

                      Zapewnij autonomię – Nie wtrącaj się w sfery, które pozostawiłeś do dostosowania i wyboru osobie wykonującej zadanie. 

                      Zaufaj, nadzoruj i wspieraj – Nie pozostawiaj ich samemu sobie. Jeżeli istnieje potrzeba wsparcia, udzielaj go. Pomóż mu/jej zrobić to samodzielnie! 

                      Toleruj błędy – Pomoc i wyrozumiałość przy popełnionym błędzie silnie wpływa na zaufanie i poczucie bezpieczeństwa. 

                      Ewaluacja – Po realizacji znajdź czas na podsumowanie. Oceń, ale również doceń starania, podjęte próby, pomysły, które się pojawiły oraz ostateczny efekt. Wspólnie świętuj sukcesy. Wyciągaj wnioski z porażek. Zaangażuj osobę, której powierzyłeś zadanie, w proces podsumowania. 

                      Choć te dobre praktyki pierwotnie dotyczą delegowania zadań, myślę, że można przełożyć je na „zarządzanie odpowiedzialnością” w naszych jednostkach. Do włączania w decyzje, nadzorowania i ewaluacji mamy wspaniały instrument – Rady. Jako zadanie możemy potraktować każdy element życia obozowego, od gotowania aż po wybór miejsca obozu. Większość złych decyzji, jakie nasi podopieczni będą podejmować, ograniczy się do sfery gier i zabaw, co daje silną motywację do wyciągania nauki z błędów.  

                      W końcu środowisko bezpiecznej przestrzeni do popełniania błędów jest prawdziwą Przestrzenią Wolności. 

                      Mam nadzieję, że ten artykuł nie okaże się złą decyzją.  
                      A może właśnie mam nadzieje, że się okaże?  
                      Już sam nie wiem… 

                      DecyzyjnośćPobierz

                      Fot. na okładce: Archiwum Autora

                      Stanisław Zapała


                      Drużynowy z funkcji i serca w 5. Hufcu Warszawskim. Pałanie energią mam nie tylko w nazwisku: uwielbiam ekspresję, która jest dla mnie kwintesencją ducha harcerskiego. Dodatkowo angażuję się w Namiestnictwie Harcerzy, gdzie zajmuję się Legwanami. Prywatnie jestem studentem SGH na kierunku Metod Ilościowych, debatuję, pasjonuję się wystapieniami publicznymi.
                      Opublikowane w

                      Być jak Optimus Prime – czyli jak zostać dobrym przywódcą?

                      Uwaga! Ten artykuł zawiera spojlery z filmów: Transformers, Transformers 2, Transformers 3, Transformers: Wiek Zagłady, Transformers: Ostatni Rycerz oraz z serialu Transformers: Prime. Czytasz na własną odpowiedzialność! 

                      Brak dobrych wzorców 

                      Już któryś dzień z rzędu siedzimy w lesie i wspólnie z braćmi z zastępu zajadamy się struclą w trakcie konferencji. Słońce ogrzewa nasze znoszone już mundury, a cierpki smak yerby pobudza zmysły do życia. 

                      “Jaki według was powinien być dobry lider?” – Zapytał nieoczekiwanie namiestnik harcerzy. 

                      No właśnie… Jaki powinien być dobry przywódca? Momentalnie zacząłem zachodzić w głowę, wertując w pamięci wszystkie postaci, które wywarły na mnie wrażenie. Setki obejrzanych filmów, dziesiątki przeczytanych książek, lata bycia popkulturowym szczurem i… 

                      Tylko jedna postać momentalnie przyszła mi do głowy. Przywódca Autobotów, nieustraszony wojownik, weteran wojny na Cybertronie, ostatni z Prime’ów – Optimus Prime. 

                      Otworzyło mi to głowę na pewien problem, który zacząłem rozważać na długo po powrocie z Adalbertusa do domu… Dzisiejsi liderzy nie mają dobrych przykładów. Ciężko mi było znaleźć inną tak popularną, a jednocześnie tak wartą naśladowania postać, jak właśnie Optimus Prime. 

                      Co ciekawe, problem ten zauważył już w 1980 roku kapitan marynarki wojennej Larry Cullen. Pewnego dnia przyszedł do niego jego brat, Peter Cullen, mówiąc o tym, że dostał propozycję zagrania Optimusa. Larry powiedział mu wtedy: “Peter, jeśli masz być bohaterem, bądź prawdziwym bohaterem. Nie bądź jak ci udający z Hollywood. Nie biegaj, krzycząc i udając, jaki to twardy jesteś. Bądź na tyle silny, żeby być delikatnym”. 

                      To właśnie ten cytat zainspirował Petera do głosu, który do dzisiaj pojawił się w dziesiątkach filmów, seriali i gier spod szyldu “Transformers”. Sama już historia Optimusa daje nam do zrozumienia, jakim typem lidera jest i w jaki sposób został jednym z najsłynniejszych przywódców podczas wojny na Cybertronie. 

                      Orion Pax – czyli jak przywódca jest wybierany? 

                      “Los rzadko wzywa nas w momencie naszego wyboru” – Powiedział Prime do Sama Witwicky’ego w drugiej części filmowego uniwersum Transformers. Dla osób, które nie są zaznajomione z historią Optimusa, cytat ten może nie mieć większego znaczenia, dlatego warto cofnąć się w czasie do momentu przed wielką wojną na Cybertronie – rodzimej planecie Transformerów. 

                      Na planecie roiło się od ogromnych miast pokrytych stalą, poprzez które biegły długie, wielopoziomowe ulice oraz mosty. Optimus nazywał się wtedy jeszcze Orion Pax i był tylko zwykłym, szarym robotnikiem. Przyjaźnił się on z Megatronem – górnikiem i gladiatorem, a ich relacja był tak głęboka, że z dumą nazywali siebie braćmi. Obydwaj zauważali coraz to większą korupcję i nacisk władz planety na zwykłych, szarych mieszkańców. To właśnie przez ten fakt, wspólnie rozpoczęli swoją polityczną działalność. 

                      Podczas gdy Orion Pax dążył do zmiany ustroju przy pomocy dialogu, Megatron coraz to bardziej zniechęcał się do ówczesnych władz Cybertronu, które przez lata uciskały górników z niższej warstwy społecznej. Nienawiść ta przerodziła się wkrótce w żądzę krwawej rewolucji, która niedługo potem pochłonęła całą planetę. Jedyną osobą, która śmiała się przeciwstawić Megatronowi, był… jego brat, Orion Pax. 

                      Orion rozpoczął budowanie oddziału Autobotów – odpowiedzi na wzrastającą armię Deceptikonów Megatrona. Po miesiącach wojen, gdy Cybertron powoli stawał się martwym pustkowiem, Megatron zainfekował jądro planety Ciemnym Energonem – trucizną, która wypaczała nawet najszlachetniejsze umysły. Pax wyruszył więc w podróż do środka Cybertronu, aby uratować swój świat, jednak było już stanowczo za późno. Primus – serce ojczyzny Transformerów, bóstwo zasilające stalową krainę, dostrzegając pokorę i bezinteresowność młodego wojownika, wręczył mu Matrycę Przywództwa – starożytny artefakt stanowiący o szczególnej roli “Prime’a”. W taki oto sposób narodził się Optimus Prime. 

                      Z łaciny “pierwszy, najlepszy”, był ostatnim przywódcą i ostatnim z żyjących Prime’ów. 

                      Autoboty – czyli jak zjednać sobie podopiecznych? 

                      Nowo narodzony Optimus miał przed sobą ciężkie zadanie – musiał prowadzić podopiecznych mu żołnierzy poprzez wojnę, wyniszczającą jego ojczyznę. Gdybyśmy się przyjrzeli Autobotom, którzy walczyli u boku Prime’a, to zauważylibyśmy pewną ciekawą zależność. 

                      Większość z nich jest na ogół niedojrzała. W każdej serii filmowej lub serialu spod szyldu Transformers, większość głównych bohaterów to postacie dość luźne, swobodne w swoim stylu bycia, emocjonalne, częstokroć zabawne, co jest pewnym dysonansem do stonowanego, poważnego i odpowiedzialnego Optimusa. Być może jest to zabieg mający na celu stworzyć pozytywną relację pomiędzy bohaterami a widzem? A być może skrywa się tam coś większego i głębszego? 

                      Rzućmy okiem na to, jak przedstawiane są w filmach Deceptikony – frakcja przeciwna Autobotom. Filmy Michael’a Bay’a tworzą wizję robotów-potworów, dla których władza, zniszczenie, chaos i rządza mordu to chleb powszedni. Są one wręcz karykaturalnie przyozdabiane bestialskimi ciałami. Najważniejsze dla nas jest jednak to, że kierują się one instynktem przetrwania – często są gotowe poświęcić życie innych cywilizacji na rzecz swojej.  

                      Co ciekawe, podobny tok rozumowania jesteśmy w stanie zauważyć także u niektórych Autobotów. W filmie “Transformers” z 2007 roku jeden z żołnierzy Optimusa pyta wprost:  

                      “Dlaczego walczymy, aby uratować ludzi? Przecież są prymitywną i agresywną rasą”. 

                      Przywódca odpowiada mu na to: 

                      “A czy my byliśmy inni? Są młodą rasą. Mają jeszcze wiele do nauczenia się… Ale widziałem w nich dobro. Wolność jest prawem każdej żyjącej istoty.” 

                      Na myśl od razu nasuwa się wniosek, że Optimus ma w sobie wiele empatii i zrozumienia wobec ludzi, ale czy tylko wobec nich? Prime w żaden sposób nie potępił swojego przyjaciela za nieszlachetne zachowanie. To właśnie to sprawiło, że był tak dobrym przywódcą. To właśnie to sprawiło, że jego bracia byli w stanie oddać za niego życie. 

                      Zrozumienie. 

                      Większość Autobotów mogłaby skończyć po drugiej stronie konfliktu, gdyby zostali przez Optimusa potępieni za to, że są młodzi, niedoświadczeni, albo mają zupełnie inne poglądy, niż ich przywódca. Prime jednak zastosował coś, co większość z nas zna z nauk Baden-Powell’a – znalazł w swoich sprzymierzeńcach cząstkę dobra, a potem ją pielęgnował. 

                      Pod koniec jednej z serialowych adaptacji przygód Transformerów, animowanego filmu “Transformers: Predacons Rising”, Megatron uwalniając się spod opętania demona Unicrona, ostatecznie udaje się na wygnanie, rozumiejąc, ile złego uczynił przez lata wojny. Na krótko po tym Optimus żegna się ze swoimi przyjaciółmi słowami “Jak nawet Megatron pokazał tego dnia, wszystkie czujące istoty mogą posiadać zdolność do zmiany”. 

                      To właśnie ta wiara i wartości, za które Optimus walczył, pozwoliła mu stworzyć oddział oparty na czymś zupełnie innym, niż imperium Megatrona… 

                      Wojownik i Król – czyli dlaczego stawianie się na piedestale to zły pomysł 

                      Wojna z Cybertronu przeniosła się wkrótce na ziemię. Stalowe polany ustąpiły miejsca leśnym przestrzeniom pełnym fauny, flory, oraz ziemi, która z każdą eksplozją energonowych blasterów rozsypywała swoje okruchy. To właśnie tu, Optimus Prime walczy ramię w ramię ze swoimi braćmi przeciwko Deceptikonom. Autoboty stale napierają, lecz wroga armia nie daje za wygraną. Stawka jest wysoka – z każdego pojedynku, z każdej misji, bohaterowie mogą wrócić bez jednego ze swoich kamratów. 

                      Taki los mógł każdego dnia spotkać również i Optimusa. 

                      Gdy Deceptikony wyruszały na misje i ryzykowały swoim własnym życiem, ich przywódca najczęściej przebywał z dala od pola bitwy, posługując się swoimi pachołkami od wykonywania rozkazów. Czy i nas nie kusi taka wizja przywództwa? 

                      Nie ryzykujemy niczym, jesteśmy z daleka od zagrożenia, rozkazujemy i wydajemy polecenia naszym podopiecznym, no bo w końcu… po to zostaliśmy przywódcami, czyż nie? 

                      Optimus wyznaje nieco inną filozofię. Jego przywództwo nie polega na sztucznym autorytecie siły, a raczej na autorytecie pokazanym poprzez braterstwo i empatię. Jeśli jego podopieczni doznają ucisku, to i on. Jeśli jego podopieczni mogą stracić życie, to i on. Optimus jest zawsze na czele – on nie wydaje rozkazów, kryjąc się za swoimi pachołkami. Gdy w czwartej części “Transformers” walczy on z potężnymi Dinobotami, jedną z pierwszych rzeczy, jakie krzyczy w ich kierunku, są słowa: 

                      “Dziś stajecie z nami… albo stajecie przeciwko mnie”. 

                      Optimus to typ lidera, za którym biegną jego żołnierze – a nie na odwrót. 

                      Mądrość ta sprawiła, że do dziś jest uznawany za jednego z najlepszych przywódców wśród postaci fikcyjnych. Ale jak dotarł on do tej mądrości i co musiał poświęcić, aby ją zdobyć? 

                      Rola mądrości w roli przywódcy 

                      “Mądrość nie może być zapewniona, Arcee. Ona musi zostać zdobyta. Czasami… za pewną cenę”. 

                      Wraz z Matrycą Przywództwa, Optimus zyskał dostęp do mądrości wszystkich Prime’ów, którzy żyli przed nim. Jedną z piękniejszych wartości, jakie reprezentuje ta postać, jest właśnie zamiłowanie do mądrości – nie siły, nie potęgi, nie władzy, lecz mądrości. 

                      „Mądrość czyni mądrego silniejszym niźli dziesięciu mocarzy, którzy są w mieście”. 

                      Patrząc na wszystko, co Prime przeżył w swoim życiu – zdradę swojego brata, śmierć ukochanej podczas wojny, upadek jego rodzimej planety, śmierć jego przyjaciół – ciężko uwierzyć, że Optimus nie uległ żadnej pokusie, aby zemścić się na Megatronie i raz na zawsze skończyć tę wojnę. Być może właśnie wiara w to, że mądrość jest najważniejszą z cech, zmusiła go do bolesnego zaakceptowania rzeczywistości i działania pomimo swoich uczuć. Warto zaznaczyć, że Prime nigdy nie potępiał ich odczuwania ich – rozróżniał jednak odczuwanie emocji od działania pod ich wpływem.  

                      Jak często my łamiemy swoje własne wartości, grzeszymy, czynimy zło, będąc pod wpływem emocji? Jak często usprawiedliwiamy się “mniejszym złem” i uciekamy od mądrości, którą chcemy się kierować? 

                      Tu nie chodzi o zaprzeczenie swoim uczuciom. Tu chodzi o ich zdrowe przetworzenie, tak, aby nasze działania były dyktowane raczej dobrem, niż chęcią zemsty.  

                      “Czasami… Musimy powstać ponad samych siebie, dla większego dobra”. 

                      Optimus wiedział, że zdobycie mądrości będzie oznaczało śmierć jego bliskich, poświęcenie swojej własnej planety na rzecz innych cywilizacji, powstrzymanie się od zemsty i utrzymanie swoich emocji w ryzach. Być może właśnie na tym polega mądrość przywódcy? 

                      Powstać ponad samych siebie, dla większego dobra. Stracić coś swojego, w imię zasad i wartości, które się wyznaje. 

                      Praktyczne porady: 

                      Na samym końcu warto podsumować to, czego nauczyliśmy się z postawy Optimusa i wykorzystać to w praktyce: 

                        • Twoi harcerze nie mają dzisiaj zbyt wielu dobrych wzorców – być może jesteś jedyną szansą, aby pokazać im życie w światłości i mądrości.
                        • Zawsze stawiaj prawdziwe dobro twoich podopiecznych ponad własnymi korzyściami. 
                        • Znajdź 5% dobra w twoich harcerzach i rozdmuchaj je! 
                        • Nie skreślaj, nie potępiaj, nie oceniaj – bądź wyrozumiały, postaraj się zrozumieć ich ból, bądź na tyle silny, aby być delikatnym. 
                        • Daj harcerzom poczuć, że wierzysz w ich potencjał. 
                        • Przestań pozwalać sobie na komfort, którego nie mają twoi podopieczni – bądź z nimi, kiedy cię potrzebują, bądź cały i zanurz się w ich sytuacji. 
                        • Jeśli już wydajesz polecenia i rozkazy, to bądź pierwszym, który zabierze się do pracy. 
                        • Nie obawiaj się postępować DOBRZE, nawet jeśli to cię kosztuje – tylko w ten sposób posiądziesz mądrość. 

                      Fot. na okładce i inne pochodzą z filmów z serii Transformers wytwórni Paramount Pictures

                      Kuba Iwański


                      "Iwan". Obecnie drużynowy 1 Drużyny Radomskiej. Prywatnie miłośnik dźwigania żelastwa i twórca systemów pomagających młodym mężczyznom w prowadzeniu zdrowego trybu życia. Zawodowo programista, chociaż chciałby się przebranżowić na coacha. Pasjonuje się czytaniem, sportem, marketingiem, teologią, neurobiologią i kinematografią. Ostatecznie chciałby zostawić ten świat nieco lepszym, niż go zastał.
                      Opublikowane w

                      Poczytaj mi, Akelo! Czyli co i dlaczego warto czytać wilczkom na głos

                      Artykuł napisany na podstawie książki I. Koźmińskiej i E. Olszewskiej „Wychowanie przez czytanie”, którą polecam w całości. 

                      Nie traktuj czytania po macoszemu

                      Każdy dzień na wyjeździe gromady jest pełen różnych aktywności. Skały Narady, gry, warsztaty, gotowanie, ekspresja… Łatwo zapomnieć o dobrym przygotowaniu ostatniego punktu programu – wieczornym czytaniu. A sprawa jest ważna. Chodzi nie tylko o to, żeby wilczki spokojnie i szybko zasnęły, w tym pomoże raczej porządne wybieganie i napracowanie się w ciągu dnia. Głośne czytanie dobrych książek daje dzieciom dużo korzyści (na razie niematerialnych, ale kto wie, może w przyszłości też zawodowych ;)). 

                      Przecież potrafią czytać same

                      Jasne. Ale czytanie na głos przez dorosłego to zupełnie inna kategoria. Dla dzieci, które jeszcze nie są wytrawnymi czytelnikami, czytanie przez kogoś jest po prostu przyjemniejsze. A przyjemność jest ważna – to miłe doświadczenie stwarza szansę, że dzieci „zarażą się” czytaniem i w przyszłości będą same sięgać po książki. Wychowanie to uczenie dzieci czerpania przyjemności z tego, co dobre powiedział podobno Platon.

                      Wspólne czytanie jest jak wspólne przeżywanie przygód – zbliża dziecko i czytającego, pomaga budować bliską relację. Chcesz przyspieszyć proces zaprzyjaźniania się ze swoimi wilczkami? Poczytaj im coś dla przyjemności. Słysząc jak z zaangażowaniem i zrozumieniem czytasz o przeżyciach dziecięcych książkowych bohaterów wilczek może dojść do wniosku, że jego własne sprawy też potraktujesz poważnie i z szacunkiem. Treść czytanej książki może być także punktem wyjścia do wielu rozmów. 

                      Specjaliści twierdzą, że głośne czytanie przynosi korzyści już niemowlętom, które nie rozumieją jeszcze czytanego tekstu, a także dzieciom, które potrafią już czytać – rekomenduje się czytanie na głos przynajmniej do 12. roku życia. Czyli co najmniej do przejścia do drużyny 😉

                      Jakie korzyści?

                      Głośne czytanie zaspokaja potrzeby emocjonalne dziecka – miłości, uwagi, stymulacji. Oprócz tego wspiera rozwój psychiczny, intelektualny i społeczny. Być może jest niedoceniane ze względu na swoją dostępność i łatwość wykorzystania. Albo w związku z tym, że sprawia dzieciom przyjemność – czy skuteczne lekarstwo ma prawo być smaczne? Niemożliwe, przecież zawsze było gorzkie. A jednak czytanie to nie tylko rozrywka – to inwestycja. Poniżej udowodnione korzyści:

                        • Rozwój inteligencji emocjonalnej i społecznej. Przeżywając przygody razem z książkowymi bohaterami dziecko rozwija swoją wrażliwość i empatię. Poznaje różne uczucia, uczy się, jak je nazywać i wyrażać. Widzi, że nie jest odosobnione w swoich trudnościach – inni też je przeżywają. Poznaje ludzkie reakcje, możliwe rozwiązania, skutki wyborów i postępowania. W przyspieszonym tempie zdobywa ludzkie doświadczenie.
                        • Rozwój moralności, kształtowanie systemu wartości – pozwala na odróżnianie dobra od zła, tego, co warto, od tego, czego nie warto i umożliwia świadome stawanie się coraz lepszym człowiekiem. 
                        • Rozwój umiejętności językowych, czyli rozumienie wypowiedzi innych i wyrażanie własnych myśli. To niezbędne narzędzie poznania. Nawet przedmioty techniczne nie mogą obejść się bez języka. To on umożliwia zgłębianie wiedzy o świecie i uczestnictwo w życiu społecznym. Granice mojego języka wyznaczają granice mojego świata – napisał filozof Ludwig Wittgenstein. Osobiście nie zgadzam się z tym w 100% (język nie jest całkiem wystarczający do wyrażenia wszystkiego), ale w 85% – tak, a to też sporo.
                        • Rozwój wyobraźni. Czytanie stymuluje wyobraźnię dużo bardziej niż np. oglądanie filmu – do słyszanych słów trzeba samemu stworzyć w głowie obrazy. A po co nam właściwie wyobraźnia? Służy nie tylko bujania w obłokach. Dzięki niej możemy przewidywać, co się stanie i sensownie się przygotować. Możemy zobaczyć konsekwencje jeszcze przed popełnieniem błędu i postępować bardziej odpowiedzialnie. Bez wyobraźni nikt nie byłby w stanie zaprojektować budynku, założyć firmy ani zaplanować swoich działań. 
                        • Rozwój pamięci i koncentracji – niezbędnych do skutecznej nauki.
                        • Rozwój zdolności do refleksji i krytycznego myślenia – niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania i odporności na manipulację. 
                        • Rozwój wiedzy ogólnej,  zainteresowań, poczucia humoru. 

                      Chcesz, żeby twoje wilczki osiągnęły w życiu szeroko rozumiany sukces? Poczytaj im! 

                      Co czytać wilczkom?

                      Czytanie to „meblowanie głowy dziecka”. Nie serwujmy wilczkom byle czego. Niektóre książki nie mają wielkiej wartości – są kiepsko napisane. Inne są po prostu złe – promują szkodliwe wartości albo służą ideologii. Wybieranie zdrowej lektury jest ważniejsze niż wybieranie zdrowego jedzenia. Głowa nie ma jak pozbyć się szkodliwych treści. 

                      Oprócz tego książka powinna być dla wilczków interesująca – poruszająca ciekawe dla nich tematy, napisana językiem, który rozumieją. Opowiadająca o bohaterze, z którym mogą się utożsamić. Czytanie ma dawać przyjemność. 

                      Jak zrobić to w praktyce?

                      Przed wyjazdem zadbaj o zabranie książek. W mojej gromadzie plastikowa skrzynia z książkami była równie ważna jak ta ze sprzętem kuchennym albo strojami na ekspresję. Polecam! Książki możesz wypożyczyć z biblioteki. Albo kupić – w internecie można znaleźć naprawdę niedrogie. To równie dobry zakup obozowy jak plandeka czy kociołek. A właściwie nawet lepszy 😉 Zabierz co najmniej tyle książek, ile masz szóstek albo namiotów/pomieszczeń, w których śpią wilczki. Polecam zabranie większej ilości – wilczki będą mogły sobie wybrać, co poczytacie. 

                      Wieczorem, kiedy wilczki będą już w śpiworkach, do każdej szóstki/namiotu/pokoju idzie jeden stary wilk i czyta. Rozdział, dwa, trzy – zależy od ich długości i tego, czy wilczki szybko zasną. Oczywiście trzeba skończyć o rozsądnej porze. 

                      Postaraj się czytać ekspresyjnie – naśladować głosy, oddawać nastrój. Najważniejsze jest pierwsze i ostatnie zdanie czytanego fragmentu – powinny być odczytane naprawdę interesująco. Ekspresyjne czytanie nie musi być głośne – niech słyszy cię tylko ta szóstka, której czytasz, a nie całe schronisko albo las. 

                      Poniżej lista dobrych książek, które mogą spodobać się wilczkom. Niektóre są trochę stare, ale to w niczym nie przeszkadza. Ludzkie przeżycia są dalej takie same, a sceneria z przeszłości doda odrobinę egzotyki. Przyjemnej lektury!

                      Książki, które spodobają się i dziewczynkom, i chłopcom:

                      „8 + 2 i ciężarówka” i kolejne części Anne-Catherina Vestly
                      „Przygoda ma kolor niebieski” Renata Piątkowska
                      „Babcia na jabłoni” Mira Lobe
                      „Gofrowe serce. Lena i ja w Zatoce Pękatej Matyldy” Maria Parr
                      „Marcelino chleb i wino” José María Sánchez-Silva 
                      „Wielka podróż Marcelina” José María Sánchez-Silva 
                      „Blok przy Tuwima 7” Ewa Stadtmuller
                      „Zwiadowcy”  cz. 1. i 2. John Flanagan
                      „Anhar” Małgorzata Nawrocka 
                      „Twierdza aniołów” Małgorzata Nawrocka 
                      „Machiną przez Chiny” Łukasz Wierzbicki
                      “Wokół świata na wariata” Łukasz Wierzbicki
                      “Co hrabia porabia? Listy spod Góry Kościuszki” Łukasz Wierzbicki
                      „Opowieści z Narnii” Clive Staples Lewis
                      „Złota jabłoń” Noel Streatfeild 
                      „Pięcioro dzieci i coś” Edith Nesbit
                      „Momo” Michael Ende 

                      Książki raczej dla dziewczynek:

                      „Cukiernia pod pierożkiem z wiśniami” Clare Compton
                      „Ronja, córka zbójnika” Astrid Lindgren 
                      „Kocia mama” Maria Buyno-Arctowa 
                      „Słoneczko” Maria Buyno-Arctowa 
                      „Bułeczka” Jadwiga Korczakowa 
                      „Spotkanie nad morzem” Jadwiga Korczakowa 
                      „Maleńka pani flakonik” Alf Prøysen 

                      Książki raczej dla chłopców:

                      „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa” Edmund Niziurski
                      „Wojownik trzech światów” Robert Kościuszko
                      „Podróż za jeden uśmiech” Adam Bahdaj 
                      „Oliver Twist” Karol Dickens 
                      „Złoto Gór Czarnych” Krystyna i Alfred Szklarscy
                      „Michał Magone i prawdziwa odwaga” Thomas Brezina

                      Poczytaj mi AkeloPobierz

                      Fot. na okładce: Monika Wójcik

                      Hanna Dunajska


                      Studiuje filologię polską i uczy polskiego obcokrajowców. Chciałaby doczytać się do „istoty rzeczy”. Była drużynową i szefową młodych, a potem najdłużej i najskuteczniej - Akelą. Obecnie redaktorka naczelna "Dżungli" - czasopisma dla wilczków.