Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Loretto to wprost wymarzone miejsce na obóz wilczkowy. Drzewa, walcząc o przestrzeń dla swych koron, tworzą nad głowami gęsty zielony parasol, który chroni twarz przed palącymi promieniami słońca i przeszywającego zimnem deszczu. Catering nie musi tu przyjeżdżać i gubić się w labiryncie niemalże identycznych leśnych rozdroży – siostry loretanki mają na terenie swojego ośródka przytulną stołówkę.
– Kocham kuchnię sióstr! – zachwycała się Monika, o dwa tony za głośno i o dwa kroki za blisko mojej twarzy. – Kuchnia sióstr jest najlepsza! Pamiętasz Akelo wczorajszą jarzynową? Była taka pyszna!
Jednak największą zaletą tego miejsca jest rzeka. Piękny, przejrzysty Liwiec. Nie za szeroka, nie za głęboka, bo płyciuchna jak brodzik, nie za daleko i nie za blisko – choć wystarczająco blisko, by komary cieszyły się naszym towarzystwem.
Nad rzekę udawałyśmy się zwykle właśnie po obiedzie. Wilczki przebierały nogami i nie mogły wytrzymać do końca sjesty. Skomlały i prezentowały gotowe kostiumy, pospieszając mnie z ubraniem mojego. Zwykle w połowie planowanego odpoczynku po posiłku nie było nas już w obozie, a wylegujący się nad rzeką ludzie musieli zaakceptować wzmożony gwar i chlupot.
Wchodząc do wody, wnosiłam ze sobą ostatnie resztki senności. Nie będąc rannym ptaszkiem, od samej pobudki dźwigałam ciężar dziwnego zmęczenia i przytłumienia, po to by zrzucić go wraz ze zjedzeniem obiadu i włączyć tryb produktywności na sjeście. Spotkanie z rzeką było więc dla mnie punktem zwrotnym dnia. Potrzebowałam pobyć przez chwilę sama z hojnym chłodem Liwca, zanurzyć się w przyjemnej wodzie i zniknąć na parę minut, by chwilę później wynurzyć się świeża, wypoczęta i gotowa do pracy. Bagheera, wiedząc, że potrzebuje trochę ciszy, zabierała ze sobą wilczki na drugi brzeg, gdzie krzyki i piski były o kilka tonów bardziej akceptowalne. Mniej więcej w tej okolicy ze środka rzeki wyrastała niewielka wysepka, dzieląc Liwiec na dwa węższe strumienie. Zakręty budziły dreszcze ciekawości i rodziły w głowach wilczków najdziksze pomysły. Potencjalne niebezpieczeństwo czyhające w gęstwinie wodnych pałek ekscytowało dziewczynki, zamiast straszyć i wzbudzać ostrożność. Ufając jednak mojej drogiej Bagheerze ponad wszystkie przyboczne tego świata, pozwoliłam sobie nie śledzić wielkiej wilczej misji penetracji rzecznych kniej. Zamiast tego położyłam się w wodzie, zamknęłam oczy i pozwoliłam sobie zapomnieć o całym świecie, by się odprężyć.
Mój odpoczynek nie potrwał długo.
Najpierw pojawił się krzyk. Jeden, pojedynczy, głośny dziewczęcy krzyk. Usłyszałam go wyraźnie pomimo zanurzonych w wodzie uszu. Zaraz po nim gwałtowny, zbliżający się i narastający chlupot. Chlupot tak wielki i głośny, jakby stado wołów biegło ku mnie przez rzekę, jakby ławica niezwykłych rozmiarów parła ku mnie pod prąd. I wtedy usłyszałam głosy wzywające mnie desperacko:
– Akelo!
Nie, nie otworzyłam oczu. Zamknęłam je tym szczelniej. Wiedziałam, że nie zdążę już wstać. Zastygłam w bezruchu, czekając na nadchodzącą falę.
To mnie obudziło. Zerwałam się z energią, której w sobie nie znałam i stanęłam twarzą w twarz z pieniącym się wodą wilczkowym tsunami.
– Niedźwiedź, Akelo! Niedźwiedź! – krzyczała Monika, wlepiając we mnie przerażone oczęta. Przybiegła do mnie pierwsza i jak tylko znalazłam się w zasięgu jej rąk, przylgnęła do mnie jak przestraszone małpiątko. – Tam jest niedźwiedź, Akelo!
Przez myśl przemknęła mi cała moja dotychczasowa wiedza o brunatnych wszystkożercach w Polsce. Z analizy wszelkich posiadanych przeze mnie informacji wynikało, że niedźwiedzie można spotkać jedynie w Bieszczadach. Tak właśnie, nigdzie indziej tylko w Bieszczadach, w żadnym wypadku poza nimi. Tak przecież głosiła piosenka Artura Andrusa o Bieszczadach: “Na mieszkańca nam przypada samej ziemi 6 hektarów/Tona drewna, niedźwiedź i 2/3 księdza”.
Spojrzałam więc na drżące ciałko w czarno-różowym kostiumie, jak Jezus nieraz patrzył na faryzeuszy.
– Przecież w Liwcu nie ma niedźwiedzi – powiedziała, próbując uwierzyć we własne słowa.
Tymczasem reszta mojej gromady dobiegła do nas z godnym podziwu chluskiem i otoczyła mnie ściśle i z wszystkich stron, jak owce pasterza. Nie będę ukrywać, poczułam się jak zbawiciel.
Ledwie policzyłam moje stadko, wzrok mój przykuła nagle nadchodząca powoli sylwetka. Niespiesznym spacerowym krokiem, z beztroskim uśmiechem człowieka cudownie wyzwolonego, zbliżała się do nas Bagheera.
– Siemka, Akelo – rzuciła mi nonszalancko, jakby nie dostrzegała w ogóle zlepionych w jedną masę, oniemiałych i drżących ze strachu wilczków, pośród których stałam ledwie utrzymując już równowagę.
– Cześć – odparłam, mierząc ją badawczym spojrzeniem. – Czy tam za wysepką jest niedźwiedź?
Bagheera wzruszyła ramionami, jakby niedźwiedź był jedynie znajomym na drugim końcu szkolnego korytarza.
– Chcesz to sprawdź – zaproponowała, jakby wcale nie wierzyła w niedźwiedzie.
Jednak jej luźna, wręcz żartobliwa postawa zmniejszyła moje poczucie silnego zagrożenia i powagi sytuacji. Mimo to poczułam już w sobie przejmujący instynkt samicy chroniącej swoje młode i zaczęłam powoli wygrzebywać się z wilczkowej masy, odlepiając od siebie pojedynczo wilczki.
– Akelo! Musisz nam uwierzyć! – jęknęła Monika. – Tak naprawdę był niedźwiedź!
– Idę to sprawdzić – oświadczyłam bohatersko. – Zostańcie z Bagheerą.
– Nie, Akelo, nie idź tam! – pisnęła inna dziewczyna.
– Zaraz wracam – rzuciłam krótko, odwracając się, by stawić czoła niebezpieczeństwu.
Gdy dotarłam do drugiego brzegu i zmierzyłam wzrokiem zakręt za wysepką, dostrzegłam w wodzie coś dużego i ciemnego. Faktycznie była tam wielka, okrągła, poruszająca się brązowa sylwetka. Zaczęłam skradać się ostrożnie tuż przy krzakach, naśladując żołnierzy z komputerowych strzelanek mojego brata. Krok za krokiem zwalniałam, bojąc się coraz bardziej, że prawdopodobna dość specyficzna kłoda może okazać się niedźwiedziem. Niestety, rok pracy zdalnej mocno osłabił mój wzrok i wiedziałam, że muszę podejść naprawdę blisko, by rozpoznać czym faktycznie jest ów niezidentyfikowany obiekt brodzący.
Wtem niespodziewanie do wody z brzegu weszła druga sylwetka i zbliżyła się ze spokojem do niedźwiedzia. Wynurzyłam się z krzaków i ze wstydem odwróciłam się na pięcie.
– Szybko wróciłaś, Akelo – powiedziała Bagheera, ze spokojem jaki tylko ona umiała zachować w nieprzyjemnie bliskim otoczeniu 13 drżących wilczków. Uśmiechnęła się do mnie, głaszcząc najmocniej przylepionego do niej wilczka. – jak tam niedźwiedź?
– Co z niedźwiedziem, Akelo? – spytała zatrwożona Monika. – Poszedł sobie?
– To był mężczyzna – skrzywiłam się ze skrępowania. – To był bardzo duży, mocno opalony mężczyzna. Z żoną.
Wilczki wytrzeszczyły na mnie oczy ze zdziwieniem.
– Człowiek?
– Tak, człowiek – skinęłam
– Uff, a ja się przestraszyłam, że to był niedźwiedź! – zaśmiała się Monika, zupełnie nagle odzyskując humor.
– No nie wiem czy takie “uff’’ – mruknęłam, patrząc jak Bagheera z wysiłkiem powstrzymuje się od śmiechu. – Narobiłyście mu siary. Jakbyś się czuła, gdybyś wchodząc do rzeki zobaczyła dzieci uciekające przed tobą z wrzaskiem?
Szeroki uśmiech Moniki spadł z pluskiem do wody tak szybko, jak się pojawił wcześniej.
– Oj… – zarumieniła się dziewczynka, chichocząc nerwowo.
– Błagam, wyjdźmy już z tej wody… – jęknęłam, nie umiejąc ukryć swojego zażenowania.
Po raz pierwszy nikt nie zaprotestował.
Fot. na okładce: fp Skauci Europy w Radomiu
Agata Kocyan
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Na tegorocznej Dżungli zdarzyło mi się prowadzić drugiemu stopniowi konferencję, której tematem było planowanie czasu. Po szybkim omówieniu najważniejszego, rozmowa płynnie weszła na zupełnie inne tory, a ciąg opowieści o moich porażkach i drodze wychodzenia z nich przerwał mi głośny krzyk uczestniczki: “Stop! Stop! Nie nadążam notować!”.
Na ich prośbę piszę ten artykuł, którego tytuł same mi zaproponowały, a treść wspólnie rozważałyśmy przez pryzmaty naszych wielorakich doświadczeń. Będzie on pisany przez Akelę głównie dla Akel początkujących, ale niech pierwszy rzuci kamień ten kto nie przeżywał nigdy chwil trudnych i beznadziejnych, próbując zrozumieć jak się ta cholerna harcerska metoda ma do rzeczywistości.
Nie wiesz, nie wiesz, nie rozumiesz nic (Naprawdę)
Zacznijmy od samego początku. Wrzesień, rozpoczęcie roku, pierwsza zbiórka, pierwszy kontakt z gromadą. Pierwsze wrażenia? Chaos, wielość twarzy i imion, różnorodność charakterów, oczy wpatrzone w ciebie z nieśmiałą nadzieją na akceptację i przyjęcie do szalonego grona biegających dookoła błękitnych mundurów. Jeszcze przed bezpośrednim spotkaniem z wilczkami w głowie krążyła ci mądrość dżunglowa o konspektach zbiórek i planach pracy rocznej na podstawie tego, czego brakuje w twojej gromadzie i czego te żywe i tryskające energią duszyczki musisz w ciągu 10 miesięcy nauczyć. Stając twarzą w twarz z rzeczywistością pojawia się więc pytanie: Czego potrzebują moje wilczki?
Wykluczmy z góry wszystkie stereotypowe role, w które wchodzimy bezwiednie, niemalże wyuczenie. Dzieci nie potrzebują kolejnego nauczycielskiego autorytetu – wbijania do głowy biografii św. Franciszka czy ćwiczenia węzłów i szyfrów aż do skutku. Nikt z nas zresztą nie zaczyna z wiedzą i doświadczeniem pedagogicznym, którym moglibyśmy błyszczeć przed naszymi podopiecznymi czy ich rodzicami. Nie potrzeba im również trzeciego ‘opiekuna prawnego’, który mówi co robić, jak robić, jak siedzieć i wstawać, jak biegać, jak skakać, jak żyć.
Trzymasz w rękach niezwykłą metodę wychowawczą, wypracowaną przez wiele pokoleń podobnych tobie skautów, i nie, nie masz prawa narzucać ich swoim podopiecznym, jak regulamin szkolny, jak materiał do nauczenia się na egzamin, jak domowy system kar za kopnięcie młodszego brata i nagród za posprzątanie pokoju. Nie po to powstała metoda skautowa, by zamknąć dzieci w kolejnej szkole, ale tym razem w lesie.
I nie torturuj się myślą, że musisz realizować metodę dokładnie, idealnie i najlepiej od razu całą. Metoda jest jak tytułowa skrzynka z narzędziami, i póki nie wiesz co do czego służy, jak z czego korzystać i jak zareaguje na to twoja gromada, pozwól sobie na swobodę powolnego odkrywania i testowania każdego z poszczególnych narzędzi. Masz prawo do prób i błędów. Twoje wilczki to śrubki i nie martw się, jeśli nie od razu znajdziesz do ich odpowiedni śrubokręt. Ważne, by nie przestać szukać.
Wszystko już jest
Wróćmy do pytania o potrzeby. Wiem, że napisałam wyżej, że wilczki nie potrzebują kolejnych regulaminów, a tymczasem metoda mówi nam o uczeniu dzieci na pamięć Prawa Wilczka i Prawa Gromady. Mimo, że nikt nie chce nikogo przytłaczać limitami, niezbędne są przynajmniej podstawowe ramy, dzięki którym utrzymamy ogólną jedność i szacunek w grupie. Zwróć uwagę na to, jak krótki jest regulamin harcerski, czy to w zielonej czy w żółtej gałęzi. Wymienione są w nich podstawowe wartości, jakimi chcemy żyć. Kropka. Nie trzeba nam więcej. Wszelkie dodatkowe zasady, jak “nie wolno się bić” czy “nie wolno obgadywać”, są już w nim zawarte. Jest to dobry, zwięzły i niezwykle obszerny regulamin, i niech nie daj Boże nikogo nie kusi, by go poprawiać, coś dopisywać, lub obok niego na drzewie wieszać własny. Zasady harcerskie to kolejne narzędzie, którego trzeba nauczyć się używać i to ono oswaja nas z trudną do poskromienia pokusy poprawiania wszystkiego na własną modłę.
Czy zdarzyło ci się kiedyś być świadkiem pierwszego spotkania wilczków z piłą? Zawsze zaczyna się ono od wielkiego wybuchu entuzjazmu, lecz gdy tylko ząbkowate ostrze dotknie drewna pojawia pierwsze zwątpienie. Piłując z pełną energią, kręcąc dłonią w każdą stronę i niezgrabnie próbując utrzymać żerdkę w jednym miejscu, wilczek szybko traci zapał, a zaraz potem chęci i siły. Cała walka kończy się stanowczą diagnozą, iż piła jest tępa, a drewno zbyt twarde. Takie też były moje początki z Prawem Wilczka i Prawem Gromady. Długo zajęło mi odkrycie, że to nie zasady są źle napisane, ale to ja po prostu nie wiedziałam, jak z nich korzystać.
Metoda jest moja
Czasami sedno leży nie w samym narzędziu, a twoim sposobie jego wykorzystania. Gdy twoje wilczki męczą się i jęczą na Skale Narady – porzuć to jak to robisz i zastanów się, dlaczego tak jest. Czy chodzi o formę, czy może o treść, czy może o sposób prowadzenia? Czy wiesz po co prowadzisz Skałę Narady? Czy to o czym mówisz na niej faktycznie uważasz za warte przekazania i ciekawe? Gdy zaczęłam pracować z wilczkami jako Akela, zauważyłam, że wilczki są zainteresowane Skałą Narady tak samo jak ja. Czyli wcale. Dopiero gdy poznałam dziewczynki lepiej i nabrałam zapału do rozmawiania z nimi o wartościach, które są ważne również dla mnie, Skały Narady zrobiły się przyjemniejsze i obecnie już żaden z wilczków nie narzeka, że musi na niej być.
Oprócz zmiany tematów na takie, które były dla mnie ciekawsze, eksperymentowałam ze sposobem prowadzenia Skały. Szybko bowiem odkryłam, że moje wilczki potrzebują więcej dialogu i warsztatu, a scenka na początku bardzo je rozprasza i odbija od głównego tematu. To, co teraz napiszę może wydawać się kontrowersyjne, ale umówiona forma nie jest idealnie dopasowana do każdej gromady i mamy prawo dostosowywać ją do naszych podopiecznych. Jest wiele rdzennych elementów danych narzędzi, o których nigdy nie można zapomnieć, ale tak długo jak rozumiemy co robimy, dlaczego to robimy i co chcemy przez to dzieciom przekazać, metoda pozostanie metodą, a skauting pozostanie skautingiem. Najważniejsze jest dobro twoich podopiecznych. Sami dobrze wiecie, jak różne i specyficzne potrafią być gromady czy drużyny i ten sam warsztat może być wspaniały i budujący u jednych, a nudny i przytłaczający u drugich. Na moim pierwszym obozie przeżyłam załamanie nerwowe, nie mogą pojąć jak to jest możliwe, że kary i nagrody wzbudzają zamęt, plotki, obgadywanie i niezdrową rywalizację zamiast porządku i dyscypliny, a zakaz słodyczy skończył się powstaniem słodkiej mafii tajnego przemytu cukru ze stołówki w małych kieszonkach w beretach. Teraz to wszystko wydaje mi się takie oczywiste, ale potrzebowałam czasu, by zrozumieć, że moje wilczki nie są nienormalne dlatego, że nie lubią śpiewać wilczkowych piosenek i grać w “na Bagheerę”.
Kocham was, wilczki!
Prowadząc konferencję dla drugiego stopnia niczym zaklęcie powtarzałam w kółko i w kółko “kochajcie swoje wilczki”. Brzmi banalnie i za pierwszym razem to stwierdzenie spotkało się z ironicznym uśmiechem uczestniczek. Bo to nie takie proste. Nie takie proste jest wśród wszystkich tych zasad, metod, sposobów, planów, nie stracić nerwów nad wilczkiem, który po raz setny oświadcza, iż nie będzie grał w tą grę, nie będzie jadł tych warzyw, nie będzie spał, bo tak. Przez cały pierwszy rok stresującego opanowywania materiałów ze szkolenia w praktyce, największą zawadą są właśnie wilczki. To one nie chcą współpracować, to one nie chcą się bawić w to, co im narzucamy.
Jeśli tak faktycznie wygląda twoje nastawienie, rzuć metodę. Wrzuć z powrotem do skrzynki wszystkie narzędzia, którymi kazano ci działać. One nie uciekną. Masz czas na wprowadzanie tych rzeczy. Ale czas, w którym wilczki cię poznają, nabierają zaufania do ciebie, zaprzyjaźniają się z tobą i nabierają szacunku, bardzo łatwo przeoczyć, przegapić i zmarnować. Traktujmy je wilczki jak ludzi, którymi są. Każdy człowiek potrzebuje przede wszystkim miłości i wolności.
“Kochajmy swoje wilczki” to bardzo uniwersalna zasada, polegająca na odwróceniu perspektywy. Zadaniu sobie pytania: Jak ja bym chciał/a był traktowany/a na miejscu tego wilczka? Czego bym potrzebował/a w tej sytuacji? Metoda wychowania, którą stosujemy, jest formą odpowiedzi na to pytanie, jeśli używa się ją z miłością i wolnością względem wilczków. Niech wejdzie ci w nawyk, że każdą myśl o swoich podopiecznych zaczynasz od tego zdania. “Kocham swoje wilczki” myśl, planując zbiórkę. “Uwielbiam swoich harcerzy” myśl, piszą jadłospis na obóz. “Moje harcerki są dla mnie ważne” powtarzaj, kreśląc plan gry listopadowej. “Kocham swoje wilczki” myśl, gdy doprowadzają cię do szału, gdy jesteś zmęczony/a, gdy nie masz już sił, gdy ich krzyk cię przytłacza, gdy masz już wszystkiego dość. Po co? By w skrajnych emocjach nie skrzywdzić ich ani słowem ani czynem, nie zależnie od tego czy w danej chwili zasługują na to czy nie. By nie zrobić czegoś, czego później pożałujesz.
Zasada “Kochajmy swoje wilczki” odnosi się do bardzo konkretnego wydarzenia z mojego obozu. Przestrzeganie tej zasady stało się bowiem dla mnie naturalnym priorytetem, szczególnie ze względu na mój temperament. Powtarzałam sobie w myślach to zdanie, by nie krzyczeć na wilczki, gdy się wkurzę, oraz by nie powiedzieć im przypadkiem czegoś nieprzyjemnego, gdy zirytują mnie. Raz jednak dość ostro przekroczyły moje granice wytrzymałości, otoczywszy mnie ze wszystkich stron i nieprzyjemnie głośno zadając mnóstwo mało inteligentnych pytań. W pewnym momencie nie wytrzymałam nadmiaru chaosu i wrzasnęłam, że nie, nie pójdziemy nad rzekę, bo nikt nie jest w stroju kąpielowym i że mają 5 minut na przebranie się, inaczej nigdzie nie idziemy. Całą wypowiedź zwieńczyłam skrajnie głośnym i przepełnionym wściekłością “KOCHAM WAS, WILCZKI”. Z jakiegoś powodu właśnie to zdanie przyniosło najszybszy skutek, gdyż dziewczynki natychmiast rozbiegły się w popłochu do namiotów. Z oddali któraś z nich odkrzyknęła “MY TEŻ CIĘ KOCHAMY AKELO!” i to z kolei cudem jakimś wyładowało całe moje napięcie i złość.
Cała scena zakończyła się w dość zabawny sposób. Gdy chwilę później odwróciłam odruchowo z szerokim uśmiechem na twarzy, mój wzrok spotkał się z przerażeniem kierowniczki obozu – mojej wtedysiejszej hufcowej – stojącej tuż obok. Zaśmiała się, nazywając moje metody wychowawcze “ciekawe” i “dość radykalne”.
Nie ustawaj w walce
Na koniec chciałam jedynie dodać, że jeszcze na ziemi nie urodził się taki człowiek, co opanował metodę już na pierwszym ZZZ-cie lub pierwszej zbiórce. Niestety, naturą człowieka jest uczenie się w praktyce (najczęściej niestety na błędach), i nawet 5 lat doświadczenia nie zawsze oznacza, że wszystko jest już jasne, zrozumiałe i na swoim miejscu. Skauting nie jest przestrzenią dla profesjonalistów i kwalifikowanych pedagogów. Tutaj młodzi uczą młodych i niech przepadnie ten, kto uważa tą formułę za jednostronną. My, szefowie, dzielimy się naszym doświadczeniem z młodszymi, a nasi podopieczni dają nam potężną lekcje życia, której wartość ciężko zmierzyć, a ciężar często trudno udźwignąć. Ale nie poddawajmy się bracia i siostry! Przegranym jest tylko ten, kto uznał, że wszystko już zrozumiał i osiągnął, że więcej już nie może się nauczyć, bo wie już wszystko.
Nie bójmy się walczyć i nie bójmy się trudzić, ale przede wszystkim nie bójmy się wołać o pomoc. Nie jesteśmy doskonali, a siła nasza ma swoje granice. Po to jesteśmy wspólnotą – tworzymy kręgi, ogniska – by żadne z nas nie było samo. Najgorszą rzeczą, jaką może zrobić szef/szefowa, to doprowadzić się do skraju w przekonaniu, że tak powinno być, że powinienem/powinnam umieć zrobić to wszystko w pojedynkę, i że to ze mną jest coś nie tak, że nie daje sobie rady.
Nie. Po prostu nie.
Ale o wypaleniu się, stresie, radzeniu sobie w wycieńczeniu i szukaniu zaginionej motywacji, będzie innym razem 🙂
Fot. na okładce: Krzysztof Żochowski
Agata Kocyan
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Każdy wyjazd wiąże się z dużą dawką różnorakich emocji. Czasami sama gonitwa myśli jest bardziej obciążająca niż faktyczne obozowe wyzwania. Nie doprowadź się do skraju, pamiętaj o odpoczynku!
Jak odpocząć?
Zwykle nie odpoczywamy, bo uważamy, że nie ma na to czasu. To największa krzywda jaką możesz sobie zrobić! Przede wszystkim obniż swoje oczekiwania dotyczące odpoczynku – nie potrzebujesz godzinnej gorącej kąpieli w wannie czy też długiej lektury ulubionej książki w hamaku, by opanować swój stres. To, co wywołuje w tobie największe napięcie, to wspomniana już wyżej gonitwa myśli, brak porządku, poczucie zagubienia i braku kontroli nad sytuacją. By się ‘odstresować’ musisz więc znaleźć sposoby na te właśnie rzeczy.
Od czego zacząć?
Najpierw zapanuj nad swoim ciałem. Twój organizm to rzecz tobie najbliższa. Jest dla ciebie najłatwiejsza do kontrolowania, a jednocześnie to właśnie kontrola nad nim jest ci najbardziej niezbędna. Gdy biegniesz między jednym namiotem a drugim, spięty i spocony, ledwo pamiętający co właściwie miałeś zrobić, zatrzymaj się na chwilę i zrób to ćwiczenie:
Przybierz pozycję jak najwygodniejszą – usiądź, połóż się lub oprzyj o drzewo. Oddychaj głęboko. Zamknij oczy. Skup się przez chwilę na swoim oddechu. Zauważ, że zimne powietrze wdychasz, a ciepłe wydychasz. Prosta oczywista rzecz, ale przyjrzyj się temu z ciekawością. Po chwili przenieś swoją uwagę na stopy. Poruszaj powoli palcami. Zepnij mięśnie stóp i po kilku sekundach rozluźnij. Następnie zrób to samo z kolejnymi mięśniami twojego organizmu, zaczynając od dołu – łydki, uda, brzuch, klatka, ramiona, dłonie, szyja i twarz. Oddychając spokojnie wsłuchaj się w bicie swojego serca. Spróbuj wyobrazić sobie krew, którą ono pompuje, krew która płynie przez całe twoje ciało. Oddychaj głęboko, aż poczujesz, że znasz swoje ciało i czujesz się w nim bezpiecznie. Kontrolujesz je i dostrzegasz w nim porządek. Zobacz jaki ten porządek jest piękny, jak sprawnie funkcjonują wszystkie jego mechanizmy.
Gonitwa myśli
Gdy opanujesz już spięcie swojego organizmu, znajdź jeszcze chwilę na wyciszenie twojego umysłu. Zaproponuje ci kilka sposobów na to:
Wybierz dowolny punkt przed sobą, najlepiej dość wysoko i daleko. Twoim zadaniem jest spokojnie na niego patrzeć. Każda myśl, jaka pojawi się w twojej głowie, to chmurka – pozwól jej spokojnie odlecieć. Możesz wyobrażać sobie swoje myśli jako echo, które powoli cichnie. Cały czas wracaj myślami do wybranego punktu. To ćwiczenie powinno zająć około 10 minut.
Znajdź w lesie dowolne stworzonko – owad, ptak – i przyglądaj mu się z ciekawością. Dostrzeż wszystkie jego zalety. Wyobraź sobie, co siedzi w jego głowie. Lub po prostu obserwuj w spokoju jak się od ciebie oddala. Znajdując piękno w przyrodzie łatwiej jest nam dostrzec piękno w samym sobie. Skoro Bóg stworzył tak piękny świat, a ty jesteś jego częścią, to również jesteś piękny.
Weź notes i zapisz sobie krótkimi hasłami lub ikonkami wszystkie swoje emocje i myśli. Skup się na tym, by wyrazić to co jest w tobie, a nie zrobić estetyczną i czytelną notatkę. Następnie narysuj siebie i spróbuj dopasować poszczególne emocje do konkretnych części ciała. Spróbuj rozłożyć je tak, by na rysunku było wdać, czego w tobie jest najwięcej.
Ostateczny porządek
Czas przejść do działania. Weź kartkę i zrób szczegółową “check-listę’’ rzeczy, które musisz zrobić w najbliższym czasie. Ustal priorytety i ich kolejność. Obowiązkowo wyznacz sobie kolejne dwa momenty, kiedy będziesz miał kolejna chwilę na oddech. Potrzebujesz przerw. Nigdy o tym nie zapominaj.
Fot. na okładce: Marcin Jędrzejewski
Agata Kocyan
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Czuwaj, Drogi Czytelniku! Specjalnie dla Ciebie zebraliśmy mądrość Akel z różnych stron Polski na temat przejścia wilczka z gromady do drużyny. Wszyscy wiemy jak wiele wysiłku wymaga od Starych Wilków przygotowanie kandydatów na harcerzy do nowego etapu ich skautowej przygody. Nie masz w tym jeszcze doświadczenia? Zobacz jak robią to inne Akele!
Kiedy i w jaki sposób zaczynasz przygotowywać wilczki do przejścia?
Emilka Myrta z Radomia: Już na zimowisku zaczynam rozmawiać z wilczkami, które mają w następnym roku przejść do drużyny. Intensywne przygotowania to maj, z obozem włącznie.
Michał Krupa: Już we wrześniu informuję kto przechodzi tego roku do drużyny.
Hania Dunajska: Na wiosnę zaczynam mówić trochę wilczkom o tym, jak jest w drużynie, co ja sama tam pozytywnego przeżyłam. W drugim półroczu mamy dwie zbiórki szczepu, żeby wilczki poznały trochę harcerki i zobaczyły, że nie są takie straszne.
Jak wygląda twój plan w przygotowywaniu wilczka do przejścia?
Hania Dunajska: Mamy dwie zbiórki szczepu, jedną organizuje gromada – ta zbiórka jest bardziej wilczkowa, drugą drużyna – ta jest bardziej zielona. Wtedy np. na grze wilczki i harcerki są w mieszanych grupach, żeby mogły się trochę poznać. To dobrze działa. Poza tym pod koniec roku robię spotkanie dla przechodzących wilczków i ich rodziców, mówię im o drużynie i odpowiadam na wszystkie pytania jakie się pojawiają. Te dwa elementy są dobre. Myślę, że mogłoby być więcej rozmów z wilczkami na ten temat np. na obozie – jakieś spotkania wieczorem/w ciągu dnia tylko dla tych najstarszych wilczków, poświęcone na luźne rozmowy o drużynie. Żeby pobyć trochę bez „maluchów”, które ściągają na siebie większość mojej uwagi, kiedy wszyscy są razem.
Emilka Myrta z Radomia: Rozmowa, przede wszystkim rozmowa i lepsze poznanie wilczka, by przekazać drużynowej ważne informacje, by lepiej wybrać, w którym zastępie będzie. Z wilczkami w maju jest zawsze zbiórka szczepu, harcerki rozmawiają wtedy dużo z wilczkami. Też w trakcie zbiórek zwracanie uwagi, że np. „a tego będziecie się uczyły w przyszłym roku w drużynie”. Również ja czasami im opowiem jak to było być harcerką w drużynie. Widzę, że takie rozmowy przynoszą bardzo dobre rezultaty. Wilczki czują się wysłuchane, widzą, że przejście do drużyny to kolejny, naturalny etap. Dzięki rozmowie nie czują, że „to temat owiany tajemnicą” tylko ważna kolej rzeczy, która ich czeka.
Akela Anonim: Opowiadam jak ja byłam w zastępie i jak było super, nastawiam wilczki pozytywnie. Myślę, że plan działa
Michał Krupa: 1. Poinformowanie go we wrześniu. 2. Opowiadanie na zimowisku, jakie miałem przygody w drużynie. 3. Wspólna zbiórka z zastępami i gromadą, gdzie co 15 minut przychodzi inny zastęp i prezentuje techniki harcerskie (gotowanie, techniki sceniczne, węzły, etc.), przy tej okazji zapoznanie chłopców z przyszłymi kolegami z drużyny. 4. Przypomnienie na obozie o fakcie ich przejścia i opowiedzenie o różnicach obozowania.
Akela Anonim: Opowiadanie różnych przygód z bycia harcerką np. na obozie na dobranoc, zachęcanie wilczków, integrowanie się z drużyną podczas Mszy Szczepu, zorganizowanie biwaku z harcerkami.
Co jest dla ciebie najtrudniejsze przy przejściu wilczka?
Angelika z Lasek: Że odchodzi z gromady. :C I przygotowanie reszty do obrzędu.
Akela Anonim: To, czy to przejście nie będzie zakończeniem harcerskiej drogi wilczka, czy zostanie dalej w drużynie.
Emilka Myrta z Radomia: Jednocześnie smutek i duma. Często mam też myśli, czy mogłabym coś więcej zrobić, lepiej go przygotować. Ale najczęściej jest to duma i mimo wszystko radość. 🙂
Akela Anonim: To, że będzie mniej wilczków w gromadzie i trzeba robić nabory, czego nie znoszę 😉 A tak szczerze to chyba rozstanie z dziewczynką. 🙁
Michał Grabarczyk: Wątpliwości, czy mu się spodoba w drużynie.
Przejście wilczka z 2. Gromady Pilawskiej do 2. Drużyny Pilawskiej, fot. Emilia Wawer
Co jest najtrudniejsze dla wilczka, który przechodzi?
Akela Anonim: Opuszczenie innych wilczków z gromady, często swoich młodszych.
Michał Grabarczyk: Zmiana towarzyszy.
Akela Anonim: Myślę, że to że opuszcza swoje koleżanki, lęk przed nieznanym i nowym. Też sąd honorowy i różne krążące historie z nim związane. Trochę łatwiej mają wilczki, których starsze rodzeństwo jest w harcerstwie. Przede wszystkim nie mogą doczekać się tego momentu, są bardziej zorientowane dzięki różnym opowieściom w domu.
Emilka Myrta z Radomia: Zmiana i pożegnanie się z innymi wilczkami i ze mną i myślę, że samo przejście do drużynie, gdy wilczek staje na apelu po drugiej stronie. Potem jest już łatwiej, ale samo przejście, jest zawsze dla nich trudne.
Filip Talarek z Lasek: Ojj chyba strach przed czymś nowym.
Angelika z Lasek: Nauczyć go tekstu.
Hania Dunajska: Myślę, że dla wilczków bardzo stresującym momentem jest sąd honorowy, chociaż próbuję im tłumaczyć, że to nic strasznego, a „zielone” są przyjaźnie nastawione. Oprócz tego wilczki nie chcą za bardzo się rozdzielać, a wiadomo, że nie pójdą wszystkie do jednego zastępu, tylko do czterech…
Jak przygotowujesz rodziców wilczka do „przejścia” ich dziecka?
Hania Dunajska: Robię dla nich spotkanie pod koniec roku i tłumaczę jak to będzie wyglądało w drużynie, czym jest zastęp i odpowiadam na ich pytania. Proszę ich też, żeby starali się mieć cierpliwość i ufać zastępowej, która pewnie będzie wkładać z zastęp mnóstwo sił i energii, ale może jeszcze nie zawsze wszystko będzie umiała sprawnie zorganizować. I żeby być z nią w stałym kontakcie np. zawsze mówić o nieobecności, bo jedna osoba stanowi dużo większy procent zastępu niż gromady, każda harcerka jest częściowo za zastęp i jego działania odpowiedzialna.
Filip Talarek z Lasek: Mówię trochę twardo, że szósta klasa to już czas się pożegnać z gromadą (z drobnymi wyjątkami jak trzeba).
Emilka Myrta z Radomia: Rozmowa, odpowiadam na pytania. Na ostatnim zebraniu proszę, by zostali rodzice przyszłych harcerek by wytłumaczyć o co w ogóle chodzi.
Akela Anonim: Bardziej przygotowuję do tego same dzieci, rodzice otrzymują tylko informację, że dziecko „przejdzie”.
Michał Krupa: Po prostu opowiadając o różnicach między gromadą, a zastępem. O sposobie przekazywania informacji o zbiórkach (informacje przekazane Zastępowego prosto do syna, a nie do Rodziców), sposobie pracy dziecka w zastępie, o różnica obozowania na wyjazdach.
Akele, Akele, Akele z różnych stron, dajcie nam więcej swojej mądrości!
Filip Talarek z Lasek: Twarde ustawienie granicy (6 klasa podstawówki) to jest dla mnie coś ważnego. Bo jak się ustala 12 lat, no to w sumie nie wiem, kiedy ma przejść i w ogóle. A zasada “6 klasa – drużyna” jest dla mnie bardzo klarowna.
Akela Anonim: Mój sąd honorowy odbył się podczas obozu, gdy całą gromadą odwiedziłyśmy obóz harcerek, które były niedaleko nas. Spędziłyśmy z nimi cały dzień i miałyśmy okazję zobaczyć jak to wszystko wygląda.
Emilka Myrta z Radomia: Ważne, by Akela podeszła do wilczków, które przeszły po Apelu. Może nie od razu, ale potem by np. spytać się do jakiego zastępu przeszedł jaki wilczek. Pokazać, że to, że przeszły nie znaczy, że nie można dalej rozmawiać. 😀
Michał Grabarczyk: Celem namacalnym wilczka jest pójść do drużyny, 3 lata w gromadzie przygotowują go właśnie do tego.
Michał Krupa: Służba Akeli trudna nie jest. Fakt, trzeba dołożyć wszelkich starań, ze wszystkich sił w to, aby rozwój wilczków był jak najbogatszy, ale radość płynąca z tego jest widoczna przez lata.
Dziękujemy wam, Akele, za podzielenie się z nami swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami. Zaiste, przejście wilczka do drużyny jest wielkim skokiem, które pokonuje się małymi, cierpliwymi krokami.
Agata Kocyan
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Zachęcamy do zapoznania się z wywiadem z duszpasterzami naszego Stowarzyszenia, księdzem Mateuszem Chmielewskim i księdzem Grzegorzem Jankowskim, o pracy z wilczkami i trudnościach w głoszeniu dzieciom Ewangelii we współczesnym świecie.
Agata Kocyan: Wilczki są w dość trudnym wieku dla nas jako wychowawców – jedną nogą stają jeszcze w beztroskim dziecięcym świecie, drugą nogą kroczą już powoli ku czemuś dojrzalszemu. Bunt i testowanie granic opiekunów to naturalne zjawisko dzieci w tym wieku. Czy podobny bunt pojawia się również względem Boga? Czy dzieci próbują podważać nijako 'narzucony’ autorytet Stwórcy czy wręcz przeciwnie, chcą dowiedzieć się o nim czegoś więcej?
Ks. Mateusz Chmielewski:Czas przeżywania buntu to raczej czas bycia w zastępie, a nie w gromadzie, chociaż oczywiście może się on pojawić u najstarszych wilczków.Bunt ten, jest wtedy buntem przeciwko wcześniej przyjmowanym prawdom, które do tej pory były akceptowane z dziecięcą ufnością. Taką prawdą jest również prawda o Bogu. Dlatego tak ważne jest, aby i na tym etapie towarzyszyć wilczkom, cierpliwie odpowiadać na pytania, być wobec nich wyrozumiałym, pozwolić im na zadawanie pytań i na poszukiwanie odpowiedzi. Nie bójmy się tego! Ich dotychczasowy obraz świata, Boga będzie ulegał powolnemu rozbijaniu, żeby za jakiś czas na nowo się poskładać. Jest to pewnego rodzaju odrzucenie, po którym może nastąpić bardziej świadome przyjęcie. Mądra, wrażliwa obecność Akeli jest tutaj bardzo konieczna.
Sięgnijmy wtedy do naszych doświadczeń „kryzysów” wiary i mądrze bądźmy przy tych wilczkach, którzy mają bunt. Jak kiedyś chcieliśmy, aby „świat dorosłych” reagował na nasz bunt? Czego wtedy od nich potrzebowaliśmy? Nauk, morałów, porad, sprzeciwu, pouczeń czy pełnego miłości towarzyszenia, które daje wolność poszukiwań? Przy ich chwiejności, zmienności i labilności bądźmy dla nich bezpieczną przystanią akceptacji. Jeżeli wyrażają bunt na Boga lub na świat, który ich zaczyna boleć to pokażmy, że mogą to robić w autentycznej relacji z Bogiem na modlitwie (rozmowie jak z przyjacielem). Niech mówią Mu o swoim buncie, że czegoś nie rozumieją, że z czymś sobie nie radzą. Przemienić to się więc może w pewnego rodzaju lamentację. Lament, narzekanie, niezgoda, wyrażany ból staje się modlitwą – odniesieniem tego wszystkiego do Boga. Przejście do zastępu może pomóc w rozwiązywaniu wątpliwości, bo jest bardziej związane ze środowiskiem rówieśników i trochę starszych harcerzy, którzy w inny sposób niż dorośli otwierają przed najmłodszymi perspektywę wiary.
Ks. Grzegorz Jankowski:Ja myślę, że o buncie Boga nie mówiłbym jeszcze tutaj. To wszystko zależy też od rodziny i od przeżywania wiary w rodzinach. Podstawowym ‘problemem’ jest problem rodziców, którzy powinni być świadkami, a to nie w przypadku wszystkich wilków tak funkcjonuje. Aczkolwiek, już około 8 lat jestem duszpasterzem i mam styczność z środowiskiem skautowym i wilczkami, ale tak bezpośrednio nie zetknąłem z buntem Boga, jeżeli chodzi o dzieci, zwłaszcza, że w dzieciach pozostaje jeszcze takie naturalne poczucie Pana Boga, które wynoszą z domu. Jeszcze przyjmują to, co im się przekazuje, co się im mówi, do czego się je prowadzi.
Oczywiście może się pojawić jakieś marudzenie przy elementach religijnych jak adoracja na przykład, ale to tak jak z wszystkimi innymi zajęciami – “nie chce mi się” czy coś takiego. Problem w tym, żeby znaleźć sposób jak z jednej strony nie popuścić, a z drugiej, żeby zachęcić wilczka do tego do skorzystania z okazji. To jest tak jak z buntem, z marudzeniem przeciwko właściwie wszystkiemu.
Jak wilczkowi pomóc w przełamaniu się? Dam taki przykład. Kiedyś nie mogłem być na stałe na obozach wilczkowych i dojeżdżałem. Jedna mama poprosiła mnie o przywiezienie jej syna dzień wcześniej. Opowiedziała mi przy okazji, że jej synek zaczął marudzić tuż przed obozem. Ona mu powiedziała: “Słuchaj, jesteś zgłoszony, jedziesz.”. Jadąc późnej z tym wilczkiem zapytałem jak tam obóz. Ależ był zachwycony! Zaczął mi wszystko opowiadać, mówił, jak fajnie było. I ja tak pytam: “A ty tak chętnie pojechałeś na ten obóz czy ci się nie chciało?” “No nie, no nie chciało mi się za bardzo, ale mama powiedziała, że mam jechać i pojechałem.” “A widzisz – mówię mu. – Człowiekowi się nie chce, to nawet nie wie, ile może stracić. A jak przełamie, to coś o wiele większego zyskuje” Ziarno zostało rzucone. Czy w przyszłości będzie to miało jakiś wpływ na niego, na jego decyzje, nie wiem, ale to jest taki przykład tego jak czasami warto po prostu powiedzieć. Pokazać: “Zobacz. Widzisz ile zyskałeś dzięki temu. że przełamałeś swoje niechcenie?”. Marudzenie i jęczenie to są rzeczy bardzo typowe dla dzieciaków. Przychodzi taki moment, że nie chce im się. Właśnie w skautach wilczkach jest wiele takich sytuacji, kiedy mówią “nie chce mi się”, a potem raz, drugi, trzeci, czwarty i dotrze do nich, że warto. No kształtowanie charakteru, nie ma co.
A.K.: Świat się zmienia coraz szybciej, internet powszechnieje i odwodzi swoją kolorową zawartością od Boga. Co współcześnie jest największą konkurencją dla Jezusa i jak kolokwialnie mówiąc „sprzedawać” Słowo, by wilczki nie straciły zainteresowania wiarą?
Ks.M.Ch.:Cytując klasyka: „Co nam hańba, gdy talary mają lepszy kurs od wiary!”. Każda epoka ma swoich bożków – konkurentów Boga. Co mamy robić wobec tego? Czasami możemy podpatrzeć jak to robi świat, jakich stosuje metod, aby głosić swoje prawdy i swoje wartości. Szukajmy sposób, aby w sposób kolorowy i głęboki przekazywać słowa Jezusa. Metody są tu jednak drugorzędne w stosunku do roli przykładu życia.
Bł. Paweł VI mówił, że „współczesny świat potrzebuje bardziej świadków, aniżeli nauczycieli. A jeżeli słucha nauczycieli, to dlatego, że są świadkami”. Troska o atrakcyjne narzędzia, inspirujące metody, nowoczesne techniki, przystępny dla współczesnego dziecka sposób mówienia o Bogu – to jest wszystko bardzo ważne, niezbędne i konieczne. Jednak ważniejsze i bardziej konieczne jest osobista fascynacja Jezusem i Jego Słowem, która jest widoczna w życiu Akeli. Pociągnięty przez Jezusa pociągnie z większą mocą kolejnych. Mówiąc więc kolokwialnie, „sprzedać” Słowo możemy wtedy, kiedy je na serio „kupiliśmy”.
Pociągnięty przez Jezusa pociągnie z większą mocą kolejnych. Mówiąc więc kolokwialnie, „sprzedać” Słowo możemy wtedy, kiedy je na serio „kupiliśmy”.
Ks. Mateusz Chmielewski
Ks.G.J.:*śmiech* Oj, to jest bardzo trudne pytanie. Nie wiem czy nie trzeba by z dobrymi psychologami, z dobrymi pedagogami rozmawiać.
Jak w atrakcyjny sposób sprzedać Słowo Boże? Ja bym tutaj widział jedną tylko rzecz, mianowicie, żeby rzeczywiście na każdej zbiórce było Spotkanie ze Słowem Bożym. Ono nie musi być długie. Ale żeby było często. To metoda drobnych kroków. Nie dużo, tylko często. Często, a po trochu. Takie troszeczkę oswajanie się. Może nie od razu do nich dociera wszystko, ale jednak, wydaje mi się, że mimo tak zwanej konkurenci, to Słowo samo w sobie jest atrakcyjne. Samo z niego się wydobędzie. “Zobacz dziecko, taki właśnie jest Pan Bóg. Tak objawia się jego dobroć, tak objawia się jego miłość. Nikt nic innego ci nie da tylko właśnie to, co jest w tym Słowie Bożym zawarte.”
A.K.: Teraz przyszło mi do głowy takie pytanie – Co może być atrakcyjne dla wilczka w słuchaniu Słowa Bożego, w spotkaniu ze Słowem?
Ks.G.J.: To, żeby pokazać, jaki jest Pan Bóg, czyli – że jest dobry, że chce naszego dobra i chce przede wszystkim dać ci Niebo. Myślę, że to jest to, o czym dzisiaj się nie mówi tak wiele. Nie mówi się, że Pan Bóg chce dać ci Niebo, chce żebyś był w Niebie. I to jest podstawowa rzecz. Będzie pięknie, wspaniale, nie będzie żadnych chorób, ludzi skrzywdzonych, nie będzie tego całego zła. Do tego dążymy. Droga nie jest łatwa, ale możliwa. Ja tutaj polecam pewną panią psycholog, Bognę Białecką, która m.in. bardzo dużo mówi o tym wychowaniu właśnie dziecka wiary, dziecka religijnego, o wychowaniu chrześcijańskim. Rodzicom zależy na tym ni na tym, by jakoś tam wychować to dziecko, ale żeby wychować to dziecko dla Pana Boga. To jest najważniejsze. Jest na YouTube kilka jej konferencji, które są według mnie genialne, warto się z nimi zapoznać.
Słowo Boże samo w sobie może być atrakcyjne, tylko jak to przekazać, w jakiej formie, a to już jest inna kwestia. Ja się skłaniam ku temu, żeby za bardzo nie przesadzić. Żeby jednak mimo wszystko na samym Słowie się skupiać, żeby nie zaciemnić tego Słowa jakimiś metodami, których dzieci i tak nie zapamiętają. Jasno i wprost – to jest Słowo Boże. Z resztą jest jeszcze inna rzecz dzisiaj ważna, mianowicie dzieci i młodzież nie są nastawione na słuchanie, tylko na oglądanie.
A.K.:Tak, na obrazki, obrazy, memy i filmiki.
Ks.G.J.: Tak. To może być jedyna okazja, jedyna sytuacja, gdzie można jakąś jedną myśl przekazać dziecku. Jedna myśl powtórzona kilka razy, po to żeby zapamiętało.
Ks. Grzegorz Jankowski, fot. Krzysztof Olaf Żochowski
A.K.: Takim bardzo ważnym elementem wychowywania wilczka jest jako chrześcijanina, oprócz Spotkania ze Słowem na zbiórkach, są Msze Święte. Bardzo Szczególny Temat. Spora część dzieci nie lubi liturgii, bo jest nudna, długa, niepotrzebna. Jak zaangażować wilczki w Mszę Świętą? Jak sprawić, by dzieci polubiły spotkanie z Bogiem?
Ks.M.Ch.:Warto zacząć od podkreślenia, czym Msza Święta jest i po co się na nią chodzi. Chodzi o to, żeby próbować tę tajemnicę zrozumieć i widzieć jej sens. Wszystko co robimy w życiu duchowym ma być robione z „głową i sercem”. Nie chodzi o wyuczenie rytuałów, choć przyzwyczajanie i wypracowanie nawyku regularnego bycia w kościele są tutaj ważne. Najpierw jednak trzeba, aby każdy Akela sam bardzo świadomie odpowiedział sobie na postawione wcześniej pytania. Pomocą w temacie Eucharystii może być oczywiście duszpasterz gromady, który warto, aby podczas swojego „kwadransu” na zbiórce pomógł wilczkom w zrozumieniu Mszy korzystając np. z książeczki „Skąd wzięła się i czym jest Msza święta?”. Warto również ukazywać Mszę, jako spotkanie z Jezusem, który kocha i którego my chcemy bardziej pokochać. U babci też jest czasem długo i nudno, ale z tego powodu, że ją kochamy, to ją odwiedzamy. Tak się wyraża miłość. Oczywiście, należy zrobić wszystko, aby wilczki mogły głęboko i aktywnie przeżywać Mszę Świętą. Będzie to bardziej możliwe: gdy nauczą się wzbudzać intencję przed Mszą i przygotowywać się do niej poprzez odpowiednią modlitwę, ciszę i skupienie; gdy zrozumieją znaki liturgiczne i będą je świadomie wykonywać; gdy zaangażują się w śpiew; gdy będą wiedziały co odpowiadać na słowa księdza podczas liturgii; gdy przygotują modlitwę wiernych i będą mogły ją odczytać; gdy pomogą np. w przygotowaniu krótkiej scenki (pantomimy, animacji), która będzie pomocna duszpasterzowi podczas homilii dla dzieci; gdy będą zawsze w stanie łaski uświęcającej, aby przyjmować zawsze Jezusa do swojego serca; gdy nauczą się dziękować za Mszę po jej zakończeniu; gdy będą służyli przy ołtarzu lub będą blisko niego, aby móc widzieć wszystko co się dzieje w przestrzeni prezbiterium. Na koniec znów pragnę podkreślić, że najważniejsze jest tutaj serce wilczka, w którym chcemy rozpalić miłość do Jezusa Eucharystycznego, i że bardzo ważny jest przykład przeżywania Mszy Świętej przez Akelę i przybocznych.
Ks. Mateusz Chmielewski, fot. Krzysztof Olaf Żochowski
Ks.G.J.: I to jest temat podstawowy i tutaj można by mówić bardzo dużo. Najpierw takie założenie – my nie zawsze sprawimy, że wilczek od razu będzie bardzo szybko pojmował i zrozumie istotę Eucharystii. Potrzeba pewnej perspektywy, by wiedzieć, że to co dzisiaj siejemy, owoce wyda później. Powiem w ten sposób, używając takiego pewnego obrazu, pewnej przenośni – jeżeli stoimy u podnóża góry, którą chcemy zdobyć, to ten cel jest tam na tej górze i trzeba na nią wejść. To jest wielki wysiłek. Czasami się nie chce, czasami człowiek rezygnuje. Spotkanie z Panem Bogiem jest tym szczytem góry. A to co jest drogą to jest pewien proces, który się dokonuje.
W odniesieniu do Eucharystii, po pierwsze znów – drobne rzeczy, a często. Chodzi o wiarę w to, że Pan Jezus jest, kropka. To później przełoży się na to, że tam gdzie jest miłość, nie ma nudy. I do tego prowadzimy, to jest ten szczyt.
Chodzi o wiarę w to, że Pan Jezus jest, kropka. To później przełoży się na to, że tam gdzie jest miłość, nie ma nudy. I do tego prowadzimy, to jest ten szczyt.
Ks. Grzegorz Jankowski
Tam gdzie jest miłość, nie ma nudy. Tutaj jest bardzo potrzebnych kilka elementów. Przede wszystkim przygotowanie, czyli powiedzenie jasno dzieciakom, że w czym my właściwie uczestniczymy.
Opowiem pewną historię, która mi otworzyła oczy na to, jak to jest ważne, żeby robić to takimi drobnymi krokami. Przyjechała raz do mnie gromada na zimowisko i Akela w pewnym momencie mówi, że chciałaby zrobić dzieciom adorację o tej i o tej godzinie. Mówię jej “Słuchaj, w tym czasie jest adoracja w kościele. Przyjdź z nimi. To nie jest adoracja prowadzona przez kogoś. Każdy w tym momencie może wejść i wyjść, kiedy chce. Nie będziecie nikomu przeszkadzać.” I zrobiła to. Przyszła dosłownie chyba na 10 minut z tymi dzieciakami. Na drugi dzień odwiedziłem te wilczki i mówię “Słuchajcie, no taki najpiękniejszy widok jaki wczoraj widziałem, to jak wyście mi wczoraj przyszły na adorację.” Wilczki podbudowane. Za dwa tygodnie Akela mówi mi “Jak to dobrze, że ksiądz to powiedział. Ja ich przed adoracją przygotowywałam, chciałam ich dobrze wprowadzić, niektóre dzieci marudziły, że nie, one chyba nie chcą. Ale powiedziałam im, że idziemy.” I tu dwie ważne rzeczy. Po pierwsze, jest tutaj więcej niż jeden autorytet. Jest Akela, jest ksiądz, którzy mówią to samo. A jeszcze jakby się okazało, że i rodzice mówią to samo to już w tym momencie dla tego dziecka to jest czymś naturalnym. I drugie, że nie musi być długo. Krótko, ale częściej. Czasami wydaje mi się, że trzeba też myśleć o tym, że jeżeli zbiórki się zaczynają lub kończą przy kościele, przy parafii, to żeby była dosłownie jedna minuta na wejście do kościoła na chwilę na adoracje z takim zaznaczeniem, tu mieszka Pan Jezus. I do wyrabia, tak nie ładnie mówiąc, pewne nawyki.
To samo jest w odniesieniu do Mszy Świętej. Tutaj jest z resztą rola duszpasterza, żeby też wyjaśniał co to jest, żeby wprowadzał. To jest to budowanie, to jest to cały czas wspinanie się pod górę na szczyt. Cały czas do przodu. Krok po kroku. Nie dużymi susami. Krok po kroku, i to w naturalny sposób w pewnym momencie może pomóc dziecku. Jest też kwestia żywego uczestnictwa, żywego udziału, również i funkcji które są w czasie Mszy Świętej, np. na obozie. To nie jest tak tylko, że siedzimy, nie wiadomo co robimy, tylko że my razem uczestniczymy w tej Mszy Świętej. Też mamy coś do zrobienia, to nie jest tak tylko, że ja przychodzę i mszę ksiądz odprawi, byłam, nawet komunię przyjęłam i koniec. My, razem – pod przewodnictwem księdza, bez którego Pan Jezus nie zejdzie na ten ołtarz – my razem tworzymy to wydarzenie. Ale najważniejszą szczególną rzeczą jest podkreślanie cały czas, to jest Pan Jezus. To nie jest przedstawienie, to nie jest film, to nie jest jakieś przypomnienie czegoś co było. To jest żywy Pan Jezus.
Myślę, że dzieci mają więcej takiego zmysłu przyjmowania tych prawd. Wspomniana przeze mnie pani Bogna Białecka opowiadała o ojcu Badenim, który mówił, że dzieci są najlepszymi mistykami. One później gdzieś to zatracają. Dzieci w najbardziej oczywisty sposób przyjmują jak ksiądz wytłumaczy, że przed Msza to jest zwykły chlebek, a po przeistoczeniu to już nie jest chlebek, to już jest Pan Jezus prawdziwy. Chociaż wygląd ma tak jak chlebka. Wydaje mi się, że to jest dzisiaj ogólny problem w kościele, nie tylko dotyczy to wilczków czy harcerzy – utrata wiary w to, że to jest Pan Jezus. Za dużo uwagi zwracamy na rzeczy zewnętrzne, na oprawę, a za mało na to, że to jest Pan Jezus, kropka, i to już nic więcej nie trzeba.
Agata Kocyan
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Czy i wy macie wrażenie, że każdy las, w którym rozbijacie namioty, wygląda zupełnie tak samo? Jako harcerka, już na drugim obozie byłam tym porządnie znudzona. Znowu sosny, znowu mech, znowu szyszki nie pozwalają chodzić na bosaka po ściółce, znowu komary i kleszcze gryzą łydki jak głupie, znowu niebieskie żuczki wpełzają do namiotu, a muchy, które utknęły między tropikiem a komorą, nie dają w nocy zasnąć. Las jest do bani.
W połowie jednego roku do naszego zastępu dołączyła dziewczyna, która wcześniej była w ZHR. Była po uszy zakochana w przyrodzie, w drzewach, ptakach i wszystkim, co żyło w lesie. Z początku patrzyłyśmy na nią ze sporym niezrozumieniem — zachwycały ją rzeczy, które dla nas były obojętne, np. że używamy sznurków zamiast gwoździ. Prosiła często, by nie skrobać kory z drzew bez powodu, nie zabijać owadów bez potrzeby. Cieszyła się, gdy w lesie z rana rozbrzmiewał śpiew ptaków, próbowała je rozróżniać. Po jakimś czasie wszystkie zaczęłyśmy żyć jej zaciekawieniem. Martwy, nudny las nabrał życia. Naszą ulubioną zabawą było nazywanie drzew. Szczególnie te, na których stała nasza platforma, miały stałe imiona i zawsze z rana były witane.
Jadzia, bo tak miała na imię, poleciła mi mnóstwo książek o zwierzętach i roślinach. Jedną dała mi na urodziny. Za jej sprawą zaczęłam czytać „Sekretne życie drzew” niemieckiego leśnika Petera Wohllebena, którą bardzo polecam.
Dlaczego warto czytać i uczyć się o przyrodzie?
Nie tylko dlatego, że to ciekawe czy rozwijające. Nawet nie dlatego, że natura jest naszym pierwotnym domem, ale dlatego, że przyroda jest żywa. Głównym powodem zaniedbywania przyrody, również przez wilczki i harcerki/harcerzy, jest przekonanie o martwocie lasu. Pomimo naszej wiedzy o tym, że las tworzą żywe organizmy, czasem ciężko nam dostrzec ich ciche życie. Jesteśmy przyzwyczajeni do głośnego, betonowego świata rzeczy bez emocji i odczuć, których nie żal nam niszczyć, bo wszystko i tak z czasem się psuje i trzeba będzie to zamienić na nowe. Natura jest zupełnie inna. Bardzo łatwo jest nam zabijać coś, czemu nie przyznajemy praw do emocji, odczuwania, życia. Łatwo jest nie mieć szacunku do czegoś, czego nie rozumiemy.
Tymczasem zwierzęta i rośliny żyją, czują, myślą i współpracują.Dla współczesnych naukowców oczywistym jest już fakt, że gołębie potrafią całkiem sprawnie liczyć, wiewiórki mają świadomość, a społeczeństwa mrówek czy pszczół są złożone i bardziej skomplikowane niż niektóre kultury ludzkie. Nasz gatunek od zawsze miał niezwykłe skłonności do wyolbrzymiania różnic między nim a resztą natury. W praktyce faktycznych różnic jest niewiele i wszelcy badacze nadal znajdują dowody, by podważać kolejne z nich. Tym, co stoi najgrubszym murem między ludźmi a naturą, jest właśnie nasze przeświadczenie o nie przynależeniu do niej.
Powinniśmy szanować nasz świat, bo jesteśmy jego nierozłączną częścią. I nie mówię tu o wspieraniu najróżniejszych pseudoekologicznych akcji, które walczą o przetrwanie jednego dębu na środku drogi, nie patrząc na całe połacie sosen nieopodal, przeznaczonych tylko i wyłącznie na ścinkę (o tym, dlaczego dziko rosnące drzewa mają o wiele lepszej jakości drewno, opowiada wspomniany już Peter Wohlleben — zachęcam do lektury). Sęk w tym, by zakorzenić szacunek do natury młodym.
Jak to zrobić? Zwyczajnie – opowiadać im. Dzieci kochają prawdę i są z natury ciekawe świata. Sama byłam niezwykle zaskoczona tym, że moje wilczki chętniej słuchały historii o tym, jak drzewa tworzą społeczeństwa, łącząc się korzeniami, niż bajek o smokach, które wymyślałam dla nich na dobranockę. Dlaczego prawdziwe są ciekawsze? Jeżeli tylko pokażemy dzieciom, że przyroda nie jest tak odległa i nudna, jak im się wydaje, okaże się, że mogą mieć z nią całkiem sporo wspólnego. Drzewa zawierają trwałe przyjaźnie, ptaki pokonują swój strach przy pierwszym skoku z gniazda, by nauczyć się latać, wiewiórki wybrzydzają, a borsuki bardzo lubią czyścić swoje norki. W tym tkwi też niezwykła moc Księgi Dżungli. Wilczki nie tylko mają bliski kontakt z przyrodą, ale też mogą przeżywać swoje problemy z dżunglowymi bohaterami. Natura to niewyczerpane narzędzie pedagogiczne, jakie możemy dać wilczkom, ale też harcerzom.
Eurojam 2014, fot. o. Sebastian Masłowski SJ
Na koniec pozostawiam Cię drogi Czytelniku z listą krótkich i przystępnych lektur, które pomogą Ci rozbudzić twój zachwyt nad tętniącą życiem przyrodą. Nie pozwól sobie obudzić się pewnego ranka i stwierdzić, że wszystko już wiesz!
Simona Kossak – “Opowieści”
Peter Wohlleben – “Sekretne życie drzew”
Kipling Rudyard – “Księga dżungli” (jeśli jeszcze nie zdarzyło ci się przeczytać 🙂
Serdecznie polecam także książki dla dzieci i młodzieży rozbudzające ciekawość i miłość do przyrody:
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Moja „żółta” kariera miała bardzo intensywne początki. W ciągu pół roku tymczasowych służb, w ognisku młodych, spotkałam 6 różnych gromad i wszystkie do dziś ciepło wspominam. Wilczki z Bemowa kochały krzyczeć i biegać, te z Ursusa uwielbiały dowcipy i historyjki, Żoliborskie były spokojniejsze, ale bardzo ciekawskie, a te z Woli cieszyły się każdą nowo odkrytą rzeczą jak wielkim skarbem. Na końcu wylądowałam na obozie gromady, w której teraz służę. Tam dziewczynki były zawsze znudzone. Nudziły je śpiewy, tańce, gry, zabawy, punkty, Obietnice, wstawanie i kładzenie się spać. Nawet ogniska były nudne. Lubiły jedynie ploteczki i „rozrabianie”. Ukochaną ich zabawą było przemycanie cukru ze stołówki i przechowywanie go w kieszonkach w beretach.
Dla świeżo upieczonej przewodniczki było to oburzające i nie do zniesienia. Wydawało mi się, że cały świat jest piękny i cudowny, tylko nie te wilczki. Gdy, zmęczona służbą, poprzednia Akela zrezygnowała w połowie roku, czułam się jak Szymon Cyrenejczyk, którego Rzymianie wyciągnęli siłą z tłumu, by pomógł dźwigać krzyż Panu Jezusowi. Oczywiście, bardzo chciałam być Akelą, ale nie TEJ gromady!
W międzyczasie moje życie toczyło się dalej. Dostałam perspektywę dobrej pracy na czas pierwszych dwóch lat studiów, ale był jeden warunek: żeby prowadzić te zajęcia, musiałam pójść na kurs pedagogiczny. Dwa zjazdy idealnie pokrywały się z terminem obozu wilczkowego. Weekend przed i weekend po. Na samą myśl czułam zmęczenie, ale zależało mi na tej pracy. Pojechałam. I myślę teraz, że Bóg zaplanował mi te wakacje.
Na pierwszym zjeździe opowiadali o książce niejakiej Markovej Dawne. Autorka, psycholożka, opisała w niej teorię mówiącą o różnych poziomach odbioru bodźców zewnętrznych przez człowieka. Wzrok, Słuch oraz Ruch (w który dla uproszczenia wlicza się również węch i smak) są odbierane przez świadomość, podświadomość lub nieświadomość. Na podstawie tego, każdemu można przypisać określony wzór, zwany „wzorcem myślenia”. Przykładowo, mój mózg odbiera sygnały wzrokowe na poziomie świadomości, ruchowe na poziomie podświadomości, a słuchowe przez nieświadomość. A więc mój wzorzec myślenia to WRS (wzrok-ruch-słuch).
Co to znaczy? Skoro pierwszy jest u mnie wzrok, potrzebuje stymulantów wzrokowych, by się skupić, zainteresować czymś, zapamiętać coś. Gdy się uczę, robię mnóstwo rysunków w notatkach. Filmy, książki, seriale czy obserwacja ptaków, a nawet wolno pełzającego po liściu ślimaka, są dla mnie niezwykle zajmującym zajęciem.
Druga literka we wzorze mówi o moim odbieraniu i nadawaniu emocji. Będąc zła, reaguje ruchem, gestami, krzykiem, mam ochotę coś uderzyć lub kopnąć. Gdyby zamiast R było S (słuch), zezłoszczona wylewałabym z siebie całe wiązanki przekleństw i barwnych opisów tego, jak bardzo się we mnie gotuje. Gdy w środku wzoru, czyli na poziomie podświadomości, jest W (wzrok), szczytem mojej złości byłoby nienawistne spojrzenie skierowanie w stronę jej źródła. Bodźcie odbierane na poziomie podświadomości wyznaczają również schemat odkrywania świata i uczenia się. Bardzo typową cechą WRS (oraz RWS) jest rzucanie instrukcji na drugi koniec pokoju i próba skręcania mebli samemu.
Ostatnia literka, czyli u mnie S, to zmysł odbierany przez nieświadomość, czyli wymagający od nas najwięcej wysiłku. Jeśli coś (sytuacja, osoba) wymaga od nas użycia lub odbierania tego właśnie bodźca, wysiłek naszego mózgu jest ogromny. Po pierwsze zapomina on o istnieniu zmysłu odbieranego przez świadomość, a po drugie stymuluje się tym, co odbiera nasza podświadomość, żeby móc się w ogóle skupić. Na przykład: jako WRS, nie umiem patrzeć na mojego rozmówcę dłużej niż kilka sekund. Słuchając czegoś za długo bardzo szybko odlatuję myślami gdzieś indziej, szczególnie, jeżeli mój wykładowca nie chodzi po sali, nie macha rękami. Gdy rozmawiam, gestykuluje żywo, mając przed oczami obrazy, kolory lub po prostu mówione przeze mnie słowa, a jeśli rozmowa jest telefoniczna, muszę chodzić.
Co więc mówią o nas nasze wzorce myślenia? W zasadzie wszystko. Nasz sposób uczenia się, pracy, prowadzenia relacji, język miłości. To, jak funkcjonujemy na co dzień, zależy w dużej mierze właśnie od tego, w jaki sposób nasze mózgi odbierają poszczególne bodźce. Tłumaczy to też, dlaczego jedne dzieci radzą sobie w szkole lepiej, a drugie gorzej – system edukacji nastawiony jest na wzorzec WSR (wzrok-słuch-ruch). I właśnie dzieci o takim wzorcu są prymusami w szkole, “najlepiej” się uczą. Nie można dzielić uczniów na tych, co uczą się źle lub dobrze, są grzeczni i niegrzeczni. Zwykle nazywamy łobuzami dzieci, które po prostu nudzą się w ławce, bo potrzebują dużo ruchu. Nauczyciel nie pozwala im rysować w zeszycie, bawić się długopisem, wstać i przejść się. Jak mają się skupić na siódmej godzinie monologu, siedząc w jednej pozycji z krótkimi tylko przerwami na przejście z klasy do klasy? Dla dorosłych jest to wyzwanie, a co dopiero dla młodych, kipiących energią i pieniących się hormonami organizmów.
Ilustracja: Agata Kocyan
Wykładowcy na wspomnianym kursie przedstawili bardzo trafne porównanie, które teraz przytoczę. Wyobraźcie sobie klasę pełną dzieci, z których każdy ma jakiś instrument. Mała brunetka w pierwszej ławce tuli w rączkach klarnet, blondyn na końcu sali obejmuje wielki bęben, ktoś trzyma na kolanach ukulele, jeszcze ktoś inny ledwo mieści się na krześle ze swoją tubą. 30 różnych dzieci z 30 różnymi instrumentami. Wchodzi do klasy uśmiechnięta nauczycielka i mówi: „Dmuchajcie w swoje instrumenty!”. Podopieczni posłusznie wykonują polecenie. Pani od razu dostrzega talent w klasie, małą brunetkę z klarnetem! Dziewczynka dmucha, a instrument pięknie śpiewa. Nauczycielka chwali również wysiłki chłopca z tubą – musiał się napracować, ale jego instrument również gra. Niestety, mimo tych kilku pięknych pierwszych sukcesów, ponad połowa klasy dmucha i dmucha, a dźwięków nie słuchać. Blondynek z bębnem rzucił w kąt swój instrument i puka dłońmi w ławkę. Przeszkadza. Inna dziewczynka przy największym wysiłku wydobyła ze swojego ukulele jedynie ciche buczenie. Rodzice tych dzieci nie usłyszą dobrych wiadomości…
Morał był prosty: różne umysły potrzebują różnych sposobów zrozumienia rzeczy, tak jak każdy instrument wymaga innej czynności, by wydał dźwięk. To, że bęben nie reaguje na dmuchanie, nie znaczy, że jest zepsuty. Zły jest nie bęben, a sposób podejścia do niego. I tak samo jest z ludźmi. Jedni potrzebują szczegółowej instrukcji i opisu obsługi roweru, inni chcą wsiadać na rower i wywracać się do skutku.
Z tą wizją w głowie, zafascynowana teorią Markovej Dawne, pojechałam na obóz. Próbowałam dostrzec każdego wilczka oddzielnie. Dziewczynki różniły się od siebie bardziej, niż widziałam to wcześniej: inaczej odkrywały świat, inne gry je interesowały, inne rzeczy je bawiły i nudziły. Najniegrzeczniejszy wilczek, który wiecznie wiercił się podczas Skał Narady, okazał się po prostu dziewczynką o bardzo dużych potrzebach ruchowych. Dostała więc kredki i byłam w szoku, bo bardzo szybko i trafnie odpowiadała na pytania, mimo że siedziała gdzieś z tyłu zupełnie pochłonięta rysowaniem. Najbardziej jednak utkwił mi w głowie obraz wilczka, który zdawał punkty, chodząc wokół mnie. Miałam wtedy w ręku mundur i przyszywałam naszywkę. Dziewczynka krążyła zirytowana, że nie ma mojej uwagi, bo na nią nie patrzę. „Akelo, Baden-Powell był generałem angielskim. Słyszysz mnie Akelo? Baden-Powell był generałem angielskim! Akelo, skup się! Baden-Powell…” – powtarzała w kółko, a ja nie mogłam przestać się śmiać. Nie mogła zrozumieć, że słucham ją, mimo braku kontaktu wzrokowego. Od tego momentu starałam się na nią patrzeć, gdy coś do mnie mówiła.
Obóz 2. Gromady Radomskiej, fot. Zuza Pytlewska
Nowy harcerski rok zaczęłam od założenia małego zeszytu, co każdemu polecam. Każda strona jest w nim przeznaczona na jednego wilczka i jego sukcesy. Zapisuje tam wszystkie spostrzeżenia i sugestie, jak mogę pomóc wilczkowi rozwijać się, by współgrało to z jego potrzebami. Sama też bardzo skorzystałam z tej wiedzy o wzorcach. Zmieniłam swoje metody pracy i nauki, z nudnych notatek na kolorowe mapy myśli, prezentacje pełne rysunków i zdjęć, małe quizy, własne fiszki. Sama wiedza na temat funkcjonowania gromady i mojego własnego mózgu nie rozwiązała oczywiście wszystkich moich problemów. Ale była niezwykle pomocna w zrozumieniu i zaakceptowaniu samej siebie i moich wilczków.
Minęło już pół roku, a ja nie mogę się nadziwić, jak bardzo zmieniła się moja gromada od tego obozu. Właściwie zmieniło się jedynie moje podejście, ale nie sądziłam, że tak wiele od niego zależy. Na moich oczach, w przeciągu kilku miesięcy, 11 małych problemów ewoluowało w 11 zdolnych, inteligentnych, zaangażowanych dziewczynek. Przed obozem tylko trzy z nich miały Obietnice; dzisiaj, gdy doszły jeszcze 4 wilczki, słynną naszywkę na berecie nosi już dumnie aż 6 dziewczynek, a niedługo będzie ich 9. Trzy z nich robią już sprawności. Jestem dumna z każdego ich małego i dużego sukcesu, staram się chwalić nawet drobne poprawy na lepsze.
Każdemu polecam zapoznanie się z książkami Markovy Dawne, szczególnie z krótką pozycją „Twoje dziecko jest inteligentne”. Psycholożka przedstawia bardzo ciekawe spojrzenie na siebie i swoich wychowanków oraz podsuwa wiele sugestii, jak wykorzystać tą wiedzę w praktyce. Ponieważ skauting oferuje nam, wychowawcom, niezwykłą elastyczność w sposobie prowadzenia zajęć, łatwo możemy dostosować go do potrzeb i tempa rozwoju dzieci, również pod kątem ich wzorców myślenia. Sądzę, że właśnie w tym tkwi jego siła. Możemy pochylić się nad każdym małym człowieczkiem i pomóc mu odnaleźć siebie w tym wielkim, przerażającym świecie.
Jeśli chcecie sami sprawdzić swój wzorzec myślenia, zajrzyjcie do linku poniżej. Jest w nim test utworzony przez Akademię Nauki, prowadzących wyżej wspomnianego kursu, na podstawie teorii Markovej Dawne.
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
Każdy z nas jest inny i ma różne blokady psychiczne w zależności od podejmowanych wyzwań. Jednak głównym ich źródłem, wspólnym dla nas wszystkich, jest lęk. Wyuczony strach przed porażką. Od dziecka wpajano nam, że niewywiązanie się ze swoich obowiązków wiąże się z kategorycznymi konsekwencjami. Rzadko kiedy ktoś łaskawie dawał nam drugą szansę lub możliwość poprawy. Zrobisz coś źle – jesteś stracony. Nie ma ucznia bez jedynki, jak często już sami mawiamy. Sam przyznaj: czy takie myślenie jest słuszne?
Spójrz na raczkujące niemowlę. Dla niego człowiek stojący to człowiek sukcesu. Pragnie być jak on. Najpierw ćwiczy przy meblach, potem powoli, gdy zaczyna samodzielnie utrzymywać równowagę, stawia swoje pierwsze kroki. I BAM! Pierwszy upadek. Chwila stresu, krótki jęk, lecz zaraz na ratunek podbiega rodzic. Zachęca do wstania, do ponownej próby, do podjęcia ryzyka. Śmiało! Dasz radę! Kolejny upadek zwieńczony jest oklaskami i śmiechem. W tak naturalnych warunkach dziecko uczy się prostego rachunku: porażka to tylko fragment drogi do sukcesu. Rodzic liczy kroki, nie upadki i chwali każdy postęp.
W szkole ten mechanizm zostaje zachwiany. Pierwszy upadek to tylko kwestia czasu – wszak porażka to naturalny element rozwoju; nie bez powodu mówimy, że najszybciej człowiek uczy się na błędach. W szkole każdy drobny upadek jest surowo karany. Brak pracy domowej, źle udzielona odpowiedź przy tablicy, nieodpowiednie zachowanie na lekcji. Rozwój osobisty zaczyna kojarzyć się z nadmiarem obowiązków, a odpowiedzialność — z karą za niespełnienie czyichś wymagań.
I takie myślenie już w nas zostaje. Z nadejściem dorosłości zaczynamy sami od siebie wymagać wyuczonym już wcześniej sposobem – stawiając sobie wysokie poprzeczki, karając się za niedociągnięcia zwykłą niewiarą w siebie. Z czasem rośnie poczucie narzucania na nas kolejnych ciężarów czyichś oczekiwań, które coraz bardziej nas demotywuje do wykonywania własnych obowiązków skrupulatnie. Nasze działania zaczynają zależeć od różnych czynników zewnętrznych jak pogoda, warunki pracy czy inne, po prostu przyjemniejsze czynności. Tracimy entuzjazm dążenia do sukcesów w strachu przed porażką lub w stresie niezrobienia czegoś idealnie.
W drobnej ankiecie, jaką przeprowadziłam wśród skautek z różnych drużyn w Warszawie, około 9 na 10 ankietowanych na pytanie „Jakie uczucia wiążą się z powierzeniem ci odpowiedzialności?” Odpowiadało: strach, stres i niepewność. Mimo tego ośmioro z nich stwierdziło, że lubi być odpowiedzialne za coś. Co ciekawe, prawie połowa zapytanych skautek twierdziła, że najczęściej z odpowiedzialnością spotyka się w skautingu. Mają duży wpływ na postrzeganie świata przez naszych podopiecznych, powstaje więc pytanie: jak walczyć z wyuczonym strachem przed odpowiedzialnością?
Zacznijmy więc od tego, że rzeczy, których się wyuczyliśmy, możemy również się oduczyć. Harcerze, harcerki i wilczki patrzą na nas, widzą nasze dobre cechy i chcą je naśladować. Bardzo ważna jest więc nasza postawa, to, jak rozumiemy odpowiedzialność i w jaki sposób im to przekazujemy. Nie traktujmy więc jej jak karę, ciężar czy też obowiązek spełnienia czyichś (nawet własnych) oczekiwań. Odpowiedzialność to panowanie nad powierzoną ci sytuacją albo zadaniem, to wytrwałość liczenia się z własnymi niedociągnięciami w dążeniu do wyznaczonego, często wspólnego celu. Czy to jest przeprowadzenie obozu dla 40 harcerzy, czy też zwykłe regularne zbieranie chrustu. Jeśli traktujemy swoją własną funkcję jak karę lub spełnianie czyichś oczekiwań, twoi podopieczni to wyczują i łatwo wejdą w podobne nastawienie.
Zachodzi pytanie – jak wyrobić w sobie właściwe nastawienie? Co trzeba mieć lub robić, by być osobą odpowiedzialną? Jak podejść do sprawy odpowiedzialnie od początku do końca? Przepis jest prosty. Potrzebujesz trzech rzeczy:
Wyznaczyć sobie osiągalny cel
Chcieć osiągnąć ten cel
Mieć komfort wykonywanego zadania
Przeprowadźmy teraz eksperyment myślowy: wyobraź sobie, że jedziesz rowerem do piekarni, po swoje ulubione precle. Na chodniku stoją ludzie. Mnóstwo ludzi. Wszyscy źli i zirytowani, bo czekają na autobus, który się mocno spóźnia. Nie da się ominąć ich od strony ulicy – jest bardzo ruchliwa, to nie jest zbyt bezpieczne. Jedyny sposób, by przedostać się przez tłum, to zejść z roweru i uprzejmie przeprosić wszystkich częstujących cię wściekłym spojrzeniem ludzi, których po drodze niechcący trącisz. Niezbyt przyjemne doświadczenie, ale jeśli zależy ci na tych preclach, zrobisz to. Jeśli jednak stwierdzisz, że nie warto, droga jest nieprzejezdna, ludzie zbyt rozdrażnieni, zadowolisz się bułkami ze sklepu obok. Prawda?
Zobacz, jak mało brakowało ci do osiągnięcia sukcesu. Przeważyły twoje własne chęci. Czy będzie chodziło o precle, czy o zorganizowanie zbiórki, jeśli dyskomfort wysiłku po drodze do celu będzie większy niż twoje pragnienie sukcesu, poddasz się lub zmienisz swój cel na bardziej osiągalny, łatwiejszy, mniej wymagający. Oczywiście nie ma w tym nic złego, ale lepiej jest zastanowić się już od samego początku: czego chcę? Czy jest to przeze mnie osiągalne? Czy będę czuć się dobrze wykonując tę pracę, czy raczej będę się do niej przymuszać?
To pierwsza rzecz. Drugą jest fakt na ile wspomniane przeszkody i upadki są faktycznie przeszkodami. Ponieważ to ty jesteś właścicielem powierzonego ci zadania, to od ciebie zależy, czy problemy, które spotkasz po drodze, utrudnią ci jego wykonanie czy nie. Możesz stwierdzić, że przyniosłeś tyle drewna, bo więcej nie mieści ci się w rękach, a możesz po prostu pójść kilka razy i przynieść tego chrustu znacznie więcej. Gałęzie mogą wypaść ci z rąk, nawet kilkukrotnie i to ty wybierasz, czy podniesiesz je, czy zostawisz. Jesteś panem swojego zadania, ty decydujesz, jak ono zostanie wykonane i jak wpłyną na ciebie twoje porażki po drodze. Możesz dostosowywać zadanie do sytuacji, poczekać aż sytuacja sama wymusi na tobie działanie lub po prostu się poddać.
Skauting daje nastolatkom doskonałe warunki do odkrywania tych mechanizmów samodzielnie. Przede wszystkim dużą rolę odgrywa tu podział na zastępy: małe grupy dzielą się wspólną odpowiedzialnością za własne przetrwanie. Warto podkreślać wymiar wspólnotowy – jesteśmy tu razem i razem dbamy o własne dobro.
Jeśli powierzysz harcerce zadanie bez tej świadomości, zrobi to tak jak była tego nauczona. „Muszę zebrać chrust, więc zbiorę chrust.” – 15 minut później – „Zadanie wykonane, idę odpoczywać.”, podczas gdy faktycznie zebrała dziesięć patyków i trochę liści. Zbierała chrust? Zbierała. Robiła to przez cały kwadrans.
Tak działa osoba, która nie czuje odpowiedzialności za dobro grupy. Na obozie wszystko robimy w liczbie mnogiej. Wszystko jest wspólne i służy do wspólnego przetrwania. Ważne, by każdy miał równie odpowiedzialne zadanie i czuł się równie ważny jak inni. Można wymieniać się zadaniami, uczyć innych nowych czynności. Nie unikamy trudnych rzeczy. Przeciwnie – prawdziwą katastrofą całego zastępu jest dawanie najmniej doświadczonej osobie najłatwiejsze zadania. To degraduje ją do poziomu kogoś niegodnego zaufania lub nieumiejętnego, na czym cierpi później cała grupa, ciągnąc za sobą po jakimś czasie zwykłego nieroba i marudę.
fot Piotr Zawadka
Jak to działa w gromadzie? Dobrym przykładem jest tu czytanie przez wilczki czytania Pisma Świętego na mszy. Przy przydzielaniu tego zadania nagle okazuje się, że nikt nie umie ładnie czytać. No bo tu kościół, tu ksiądz, tu wszyscy słuchają, trzeba przeczytać idealnie. Powiedzmy sobie szczerze, ile razy zdarzyło ci się usłyszeć idealnie przeczytane czytanie na mszy? Co to właściwie oznacza? Każdy ksiądz powie, że najważniejsze jest, by czytać wyraźnie. Bo jaki jest cel osoby, która wychodzi na mównicę w kościele? Pięknie się zaprezentować i otrzymać za to oklaski? Nie! Ludzie przychodzą do kościoła, by usłyszeć Słowo Boże. Zadaniem osoby czytającej jest po prostu dać im możliwość usłyszenia go. Wilczku, chcemy usłyszeć Słowo Boże i potrzebujemy cię, byś nam – gromadzie – przeczytał na głos to czytanie.
To jest najważniejsze w powierzaniu dziecku odpowiedzialności – pokazanie mu, że potrzebujemy go, że wierzymy, że zrobi to dobrze, że mu ufamy. Jeśli dziecko nie będzie czuło komfortu wykonywanego zadania – zrobi go źle, w ogóle go nie zrobi lub zrazi się na przyszłość. Jest to również odpowiedź na pytanie, jak często powierzać dzieciom odpowiedzialne zadania – tak, by nie straciły wygody ich wykonywania. Człowiek, który lubi swoją pracę, wykonuje ją najlepiej, jak tylko potrafi.
Agata Kocyan
Akela w Łomiankach. Studiuje Psychologię. Nuda dla niej nie istnieje - w wolnym czasie gra na gitarze, pisze piosenki (również wilczkowe :)), rysuje, czyta, ogląda filmy, bawi się z pięciorgiem młodszego rodzeństwa. Marzy o pracy aktorki dubbingowej i napisaniu książki.
